Katarakta – zaćma – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest zaćma?

Zaćma to choroba, która polega na mniej lub bardziej intensywnym zmętnieniu soczewki, co objawia się głównie gorszym widzeniem. Zaćma, niezdiagnozowana i nieleczona może doprowadzić  nawet do ślepoty. Żeby pojąc mechanizm powstawania zaćmy warto poznać budowę oka. Soczewka oka zbudowana jest bowiem z białek i z wody i to właśnie dlatego jest ona przejrzysta. Z wiekiem dochodzi jednak do degeneracji tkanek, do mętnienia białek i zbijania się ich w całość, czyli koagulacji, co powoduje zaćmę. Zaćma dotyka głównie osoby w  podeszłym wieku, ale zwykle choroba zaczyna postępować już po 40. roku życia. Nie bywa niestety wcześnie diagnozowana ponieważ rozwija się bezboleśnie i dopiero w wieku około 60 lat jest zauważona jako pogorszenie ostrości widzenia.  Istnieją dwa rodzaje zaćmy: wrodzona i nabyta. Zaćma wrodzona nierzadko towarzyszy innym zaburzeniom rozwojowym, a jej przyczyną może być przebyta różyczka oraz grypa, które dotknęły kobietę ciężarną. Dodatkowo istnieją czynniki, które zwiększają ryzyko zaćmy i są  to: podeszły wiek, nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, choroby (cukrzyca, hiperwitaminoza, nadczynność tarczycy, HIV), rodzinne występowanie zaćmy oraz zwiększona ekspozycja na promieniowanie podczerwone.

Kataraktę dzieli się pod wieloma względami:

• Ze względu na charakter: wrodzona i nabyta,
• Ze względu na etiologię: zaćma starcza, zaćma pourazowa, zaćma popromienna wtórna i zaćma polekowa,
• Ze względu na lokalizację: zaćma korowa, zaćma jądrowa, zaćma podtorebkowa, zaćma całkowita.

Przyczyny katarakty

Katarakta rzadko jest schorzeniem wrodzonym, ale jeśli tak jest, to zazwyczaj na podłożu dziedzicznym lub jako efekt chorób przebytych przez matkę w ciąży: grypy , świnki, odry, różyczki, ospy wietrznej, choroby Heinego0 Medina i wirusowego zapalenia wątroby. W takim przypadku – gdy dziecko ma zaćmę- już w ciągu pierwszego roku życia wykonuje się zabieg i dobiera odpowiednie okulary.

Zaćma nabyta pojawia się na skutek starzenia się, ponieważ z wiekiem pojawia się ryzyko mętnienia soczewki, która mętnieje od środka lub od obrzeży. Inne przyczyny katarakty to:

• Młodzieńcze zmętnienie soczewki jako efekt mutacji genowej,
• Komplikacja po chorobach takich jak: cukrzyca, tężec, świerzbiączka ogniskowa,
• Poddanie się leczeniu glikokortykoidami, ale w tym przypadku zmętnienie soczewki ustaje i cofa się po zaprzestaniu przyjmowania leków,
• Natężone promieniowanie UVB z promieni słonecznych,
• Działanie pioruna, płomieni i promieniowania rentgenowskiego,
• Uderzenia, skaleczenia i procesy zapalne oka.

Objawy katarakty

Katarakta objawia się zmianami w  obrębie narządu wzroku. Początkowo osoba chora zaczyna dostrzegać dyskomfort podczas widzenia i ma wrażenie widzenia przez mgłę.  Następne stadium obejmuje zmętnienie soczewki, co objawia się białą źrenicą. Przez to osoba chora źle ocenia odległości a kolory postrzega jako bledsze i pastelowe, nienasycone barwy. Oczy szybciej się męczą, ponieważ osoba chora wytęża wzrok w poszukiwaniu odpowiedniej ostrości widzenia.  Zaćma starcza objawia się szarobiałym odcieniem źrenicy. Jeśli chodzi o zaćmę wrodzoną to dzieci uciskają oczy rękoma i przysuwają przedmioty do oczu w celu lepszych oględzin.

Najczęściej obraz widziany przez osobę cierpiącą na zaćmę jest rozmyty i zamglony oraz nieostry. Małe dzieci zaś pocierają rączkami oczka, co określane jest jako objaw palcowo-oczny, co oznacza, że najprawdopodobniej urodziły się z kataraktą i najczęściej w ten sposób sygnalizują złe widzenie. Chore dzieci wykazują również oczopląs. Zdarza się, że katarakta zostaje zauważona dopiero po kilku latach, kiedy dochodzi do widocznego zmętnienia soczewki, albo w drugim przypadku –  jeśli dziecko ma wyraźne problemy ze wzrokiem czy oceną odległości. Zaćma u osób dorosłych nie wymaga specjalistycznych badań, ponieważ zaćma w zaawansowanym stadium charakteryzuje się tym, że na oku pojawia się zmętniały obszar, a źrenica wydaje się szara. W początkach choroby obraz jest miejscami nieostry, pojawiają się pierwsze zamglenia, a kolory wydają się mniej nasycone. Dodatkowo nierzadko towarzyszy temu bardzo szybko postępująca wada wzroku.

Osoby cierpiące na zaćmę mają problem z rozpoznawaniem przedmiotów, oceną odległości i z czasem z samoobsługą. Przy zaćmie oczy nie są czerwone, nie bolą, nie swędzą ani nie łzawią. Nieleczona katarakta może prowadzić do całkowitej utraty wzroku.

Sposoby leczenia katarakty

Jak każda choroba, również katarakta powinna być wyleczona jak najszybciej po zdiagnozowaniu. Zaniedbanie leczenia może być nieodwracalne w skutkach. Katarakta bowiem leczona jest głównie operacyjnie. Zabieg chirurgiczny polega na usunięciu zmętniałych fragmentów gałki ocznej, a mianowicie soczewki lub jej przedniej części, a następnie wszczepia się sztuczną soczewkę wewnątrz gałkową. Istnieją różne metody leczenia katarakty: najczęściej stosuje się metodę ultradźwiękową, przy czym stosuje się odsysacz wyciętej tkanki. Zanim lekarz przystąpi do zabiegu, oko musi być dokładnie zbadane celem dobrania odpowiedniej soczewki i jej parametrów. W tym celu przeprowadza się pomiary: krzywizny rogówki i długości gałki ocznej a także głębokości przedniej komory. Wszczepiona po operacji soczewka  zmniejsza wadę wzroku i zastępuje naturalną soczewkę. Kiedyś, zanim wynaleziono nowoczesne technologie, po operacji na zaćmę niezbędne było  stosowanie silnych okularów skupiających, które zastępowały usuniętą soczewkę. Najczęściej wszczepiana obecnie soczewką jest soczewka jedno-ogniskowa sferyczna, której obecność wymaga noszenia okularów do bliży. Istnieje również możliwość wszczepiania wielo-ogniskowych soczewek, co jednak nie jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Profilaktyka katarakty

Aby uniknąć zachorowania na kataraktę należy przestrzegać odpowiedniej profilaktyki. Podstawa jest trzymanie diety bogatej w witaminy A, C i E i zmiana stylu życia na bardziej zdrowy, przez co rozumie się unikanie alkoholu, nikotyny  i przeprowadzanie regularnych badań okulistycznych. Takie badania powinny wykonywać głównie osoby, których bliscy cierpieli na tę chorobę. Ponadto należy leczyć wszystkie choroby, aby uniknąć ryzyka wpływu przebiegu chorób na zwiększenie ryzyka zachorowania na kataraktę. Profilaktyka dotyczy też ochrony oczu przed promieniowaniem UV poprzez stosowanie okularów z filtrem.

Ważne jest, aby również swoje środowisko czynić bezpiecznych dla organizmu, w tym przypadku dla oczu. Oczy czułe są na bodźce i wrażenia świetlne, dlatego należy starannie dobierać światło w pomieszczeniach, w których się przebywa. Pokój  dzienny może mieć światło żółte, ponieważ jest to odcień relaksu i oczy nie męczą się, gdy osoba przebywa w tym pomieszczeniu. Jednak jeśli dobieramy światło do pracowni komputerowej lub gabinetu należy wybrać światło zimne i ostre, które dobrze doświetli miejsce pracy. Co więcej, prace wymagające kontroli wzrokiem i precyzji należy starać się wykonywać przy świetle dziennym.