FSH – przyczyny, badania, normy

FSH to skrócona nazwa hormonu folikulotropowego, inaczej folikulotropiny. W organizmie FSH jest wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej. Występuje w organizmie zarówno u kobiet jak i u mężczyzn. U kobiet jest odpowiedzialny za dojrzewanie pęcherzyków Graffa, które zawierają w sobie komórki jajowe, oraz za wydzielanie estrogenów i wytwarzanie progesteronu. U mężczyzn jest z kolei odpowiedzialny do pobudzania spermatogenezy, w której wyniku dochodzi do produkcji plemników, oraz do pobudzania testosteronu i jego właściwego działania. Hormon FSH współdziała z hormonem LH (lutropina, hormon luteinizujący), który to z kolei jest odpowiedzialny za pęknięcie pęcherzyka jajnikowego i powstanie ciałka żółtego, które jest niezbędne przy dalszym ciągu zapłodnienia i rozwoju zarodka.

Kiedy wykonuje się badanie FSH?

Badanie u kobiet wykonuje się przy podejrzeniu wystąpienia niepłodności, często nazywanej jako rezerwa jajnikowa, przy zaburzeniach miesiączkowania (występowanie nieregularnych cykli miesiączkowych), w celu sprawdzenia, czy kobieta weszła w okres menopauzy, u młodych dziewcząt i dzieci w celu sprawdzenia zbyt szybkiego, lub opóźnionego dojrzewania.U mężczyzn badanie FSH przeprowadza się w celu ustalenia powodu niskiej ilości plemników w spermie, oraz w celu wyeliminowania podejrzenia chorób jąder.U obu płci, badanie poziomu hormonu fsh wykonuje się również, w celu stwierdzenia lub wykluczenia istnienia chorób narządów płciowych, ale również w celu zbadania poprawnego działania przysadki mózgowej, do której uszkodzenia mogło dojść poprzez uszkodzenie mechaniczne, lub poprzez inne czynniki wewnętrzne.

Jak wykonuje się badanie poziomu FSH?

Do badania pobiera się próbkę krwi, najczęściej z żyły łokciowej, która przebiega w zgięciu łokcia, aczkolwiek do badania można wykorzystać również mocz, w którym również można określić poziom hormonu. W przypadku badania krwi, próbkę daje się na surowicę, w tym przypadku krew należy odwirować, aby uzyskać potrzebny do badania materiał. Podczas używania moczu jako próbki do badania, zaleca się dobową zbiórkę moczu, ponieważ wydzielanie hormonu, w wielu przypadkach zależy od pory dnia.
Następne wykonywane są badania laboratoryjne w celu ustalenia prawidłowego poziomu fsh, lub jego zaburzeń.

Normy hormonu FSH:

U kobiet norma poziomu fsh, zależna jest od tego w jakiej fazie cyklu miesiączkowego znajduje się kobieta. Zestawienie wartości referencyjnych (odpowiednich), przy każdej fazie cyklu miesiączkowego:

• faza folikularna (inaczej początkowa): poniżej 12 mlU/ml
• jajeczkowanie: od 20 do 90 mlU/ml
• faza lutealna: poniżej 10 mlU/ml
• menopauza: od 40 do 250 mlU/ml
• ciąża: śladowe ilości hormonu

U mężczyzn norma wynosi od 4 do 25 mlU/ml Należy pamiętać o tym, że poziom FSH zmienia się wraz z wiekiem, więc dobrze jest wykonywać badania sprawdzające czy znajduje się on w prawidłowym przedziale wartości.

Jak interpretować wyniki?

Podwyższony poziom hormonu FSH u kobiet może być związany z pierwotną niewydolnością jajników, zespołem Turnera, guzami na jajnikach, menopauzą, przy chorobach tarczycy, oraz po przebytej chemio- lub radioterapii. U mężczyzn może zostać wywołane przez pierwotną niewydolność jąder, lub poprzez inne czynniki takie jak uszkodzenia, nieprawidłowe wykształcenie się jąder, infekcje wirusowe i bakteryjne, ale też tak jak w przypadku kobiet chemio- i radioterapia, oraz wady genetyczne. Niski poziom hormonu jest zazwyczaj związany z niewydolnością przedniego płata przysadki, lub z jego niewłaściwą pracą oraz przy zaburzeniach uwalniania hormonów, lub też z nieprawidłową pracą podwzgórza.

Nieprawidłowy poziom hormonu – zaburzenia:

Gdy poziom hormonu znajduje się poniżej 3 mlU/ml wskazuje to na niewydolność przysadki lub podwzgórza
poziom fsh między 9 a 12 mlU/ml wskazuje na obniżoną rezerwę jajnikową
między 12 a 18 mlU/ml występuje wyczerpująca się rezerwa jajnikowa, a stymulacja owulacji staje się trudna
powyżej 18 mlU/ml stymulacja owulacji jest bardzo trudna, prawdopodobieństwo zajścia w ciążę przez kobietę staje się bardzo niskie lub nawet prawie niemożliwe.

Czym jest rezerwa jajnikowa?

Rezerwa jajnikowa, określa ilość pozostałych w jajniku pęcherzyków zawierających komórki jajowe. Każda kobieta od czasu przyjścia na świat, ma określoną liczbę pęcherzyków jajowych w jajnikach. Wraz z wiekiem i mijającymi cyklami miesiączkowymi, poziom ten spada i wyczerpuje się. Pęcherzyki te natomiast świadczą o potencjale rozrodczym kobiety, tj. Czy będzie ona w stanie zajść w ciąże. U kobiet, u których wyczerpała się rezerwa jajnikowa zajście w ciąże może stać się niemożliwe, lub bardzo trudne. W celu wspomagania zajścia w ciążę, zaleca się stosowanie terapii hormonalnej, która ma za zadanie pobudzić jajniki do rozpoczęcia ponownej owulacji, a tym samym produkowania nowych pęcherzyków jajnikowych. Musi to jednak nastąpić pod kontrolą lekarza specjalisty, który odpowiednio dobierze terapię wspomagającą dla kobiety. Dobrze jest więc przeprowadzać rutynowe badania krwi, w których można określić poziom hormonów i sprawdzić czy jest on odpowiedni. Oraz przy wystąpieniu zaburzeń hormonalnych lub chorób, udać się do lekarza specjalisty, który przeprowadzi badania i zastosuje indywidualny tok leczenia. Pomoże to uniknąć przykrych skutków niektórych zaburzeń lub chorób i odpowiednio wspomóc walkę z bezpłodnością u obu płci.