FAS – płody zespół alkoholowy

Co roku, ponad 1000 dzieci w Polsce, rodzi się z płodowym zespołem alkoholowym, zwanym w skrócie FAS. Dlaczego ta liczba z biegiem lat wzrasta, skoro świadomość społeczna powinna być wyższa, niż kilkadziesiąt lat temu? Bagatelizowanie przez matki zakazu spożywania alkoholu podczas ciąży jest coraz częstsze.

Co to jest płodowy zespół alkoholowy?

Kobiety, które spożywają alkohol podczas ciąży, narażają swoją nienarodzone dziecko na zaburzenia psychofizyczne. Anomalie te mogą należeć do spektrum FASD, a więc zespołu umysłowych i fizycznych zaburzeń związanych z ekspozycją płodu na alkohol. Termin FASD jest bardzo ogólny, ponieważ zawiera się w nim szereg schorzeń. Zaburzenia te mogą być łagodne lub ciężkie i mogą powodować fizyczne i psychiczne wady wrodzone. Do typów FASD należą:

• częściowy alkoholowy zespół płodowy,
• wady wrodzone wynikające z alkoholu,
• zaburzenia neurorozwojowe związane z alkoholem,
• zaburzenie neurobehawioralne związane z ekspozycją na alkohol prenatalny.

FAS jest ciężką postacią FASD. Ludzie z FAS mogą mieć problemy ze wzrokiem, słuchem, pamięcią, koncentracją, umiejętnościami uczenia się i komunikowania. Podczas gdy zaburzenia się między sobą różnią, to skutki uboczne są trwałe.

Jakie są główne przyczyny płodowego zespołu alkoholowego?

Każdorazowe spożycie alkoholu przez kobietę w ciąży wiąże się z jego przesiąknięciem przez łożysko do płodu. Związku z tym, ze ciało rozwijającego się płodu nie przetwarza alkoholu w taki sam sposób jak osoba dorosła, alkohol koncentruje się bardziej na płodzie, a to powoduje blokowanie dostawy odpowiedniej ilości pożywienia i tlenu. Uszkodzenia, jakie mogą powstać podczas pierwszych tygodni ciąży są poważne. To niepokojące, ponieważ często podczas pierwszych tygodni kobieta nie jest świadoma swojego przyszłego macierzyństwa. Ryzyko wzrasta, jeśli matka pije dużo. Oczywiście, jednorazowe wypicie kieliszka wina nie szkodzi. Według wielu badań, spożywanie alkoholu wydaje się być najbardziej szkodliwe podczas pierwszych trzech miesięcy ciąży. Jednak spożywanie alkoholu w dowolnym czasie podczas ciąży również może być bardzo szkodliwe dla malucha.

Zasadnicze objawy płodowego zespołu alkoholowego

Płodowy zespół alkoholowy to choroba, która obejmuje szeroki zakres problemów, dlatego też istnieje wiele możliwych do pojawienia się symptomów. Obejmują one:

• mały kształt głowy u dziecka,
• gładki grzbiet między górną wargą a nosem, małe i szeroko rozstawione oczy, bardzo cienka górna warga lub inne nietypowe rysy twarzy,
• niski wzrost,
• nadpobudliwość,
• problem z koncentracją,
• słaba koordynacja,
• opóźniony rozwój i problemy z myśleniem, mową, ruchem i nabywaniem umiejętności społecznych,
• niska samoocena,
• słaby wzrok i słuch,
• trudności z edukacją,
• upośledzenie intelektualne,
• problemy kardiologiczne,
• zdeformowane kończyny,
• wahania nastroju.

Jak diagnozuje się chorobę?

Im wcześniej dojdzie do rozpoznania przez lekarza choroby, tym lepiej. Fizyczne badanie dziecka może polegać na przykład na osłuchaniu serca. Jednak niektóre objawy pojawiają się wraz dorastaniem dziecka. Aby zdiagnozować kogoś z FAS, lekarz musi stwierdzić, że ma nienormalne rysy twarzy, wolniejszy niż normalny wzrost i problemy z centralnym układem nerwowym. Te problemy układu nerwowego mogą być fizyczne lub behawioralne. Mogą przedstawiać się jako nadpobudliwość, brak koordynacji lub koncentracji czy trudności w uczeniu się.

Metody leczenia

Chociaż FAS jest nieuleczalny, istnieją różne sposoby leczenia jego pewnych objawów. Im wcześniej zostanie postawiona diagnoza, tym lepiej, ponieważ można uniknąć niektórych symptomów. W zależności od objawów, które posiada dziecko z FAS, może ono potrzebować wielu wizyt lekarskich i specjalistycznych. Edukacja specjalna i usługi socjalne mogą pomóc bardzo małym dzieciom. Na przykład, terapeuci mowy mogą pracować z dziećmi, aby pomóc im nauczyć się mówić, a psychologowie pomóc w procesie socjalizacji.

W warunkach domowych

Dla dzieci z FAS posiadanie dobrych relacji z rodzicami i rodziną jest bardzo ważne, ponieważ tylko kochający dom może zapobiec rozwojowi zaburzeń psychicznych. Dla takich dzieci zbyt duża ilość zmieniających się emocji jest szkodliwa, gdyż są one bardzo wrażliwe. Dzieci z FAS są szczególnie narażone na problemy związane z nadużywaniem przemocy czy substancji psychoaktywnych. Zazwyczaj dzieci z FAS pochodzą z patologicznych rodzin i związku z tym są narażone na maltretowanie i przemoc psychiczną. Gwarancja spokoju i dobrych stosunków rodzinnych daje możliwość zapobieżenia pojawienia się kolejnych znaków choroby.

Leki

Niestety nie istnieją żadne leki, które bezpośrednio leczą FAS. Jednakże jest kilka środków farmaceutycznych, które mogą zminimalizować skalę objawów. Leki te obejmują:

• leki przeciwdepresyjne, które służą do leczenia problemów z nostalgią, smutkiem i negatywnym stosunkiem do świata,
• stymulatory do leczenia braku ostrości, nadpobudliwości i innych problemów behawioralnych
• neuroleptyki w leczeniu lęku i agresji,
• leki na lęki.

Pomoc specjalistów

Najważniejszą formą pomocy dla dzieci z FAS jest ta, którą mogą uzyskać od swoich bliskich. Jednak, trening behawioralny również może przynieść pozytywne efekty.  Na przykład, trening przyjaźni uczy umiejętności społecznych dzieci do interakcji z rówieśnikami. Trening funkcji kierowniczych może poprawić umiejętności takie jak samokontrola, analizowanie i zrozumienie przyczyny oraz skutku. Dzieci z FAS mogą również potrzebować pomocy naukowej. Ważne jest również zabezpieczenie rodziny. Rodzice i rodzeństwo mogą również potrzebować pomocy w radzeniu sobie z wyzwaniami, jakie ten stan może powodować. Ta pomoc może przyjść poprzez terapię rozmów lub grupy wsparcia. Rodzice mogą również otrzymać szkolenie rodziców dostosowane do potrzeb ich dzieci. Szkolenie dla rodziców uczy, jak najlepiej współpracować z dzieckiem i jak się nim opiekować.