Stomia – jak z nią żyć?

Stomia, inaczej przetoka to chirurgicznie wytworzone połączenie jelita z powłoką skórną ciała. Narządy wyprowadzone przez skórę mają postać różowego obłego kształtu wystającego lekko poza linię ciała. Jej zadaniem jest ratowanie zdrowia a czasem nawet życia osoby chorej. Pełni funkcję wypróżniania niekontrolowanego przez organizm ludzki. Wypróżniona materia gromadzi się w worku stomijnym zamocowanym przy brzuchu. Zarówno niestrawione reszki materii jak i mocz wydalane są do szczelnego, wymienialnego woreczka.

Na świecie żyje około 1000000 osób ze stomią, a w samej Polsce jest ich 20 tysięcy, z których większość to kobiety po 50 r. życia. Życie ze stomią wymaga racjonalnego podejścia i rygoru, ale nie wiążą się z nią żadne poważne wyrzeczenia. Niestety przez większość osób chorych temat stomii traktowany jest jako wstydliwe tabu, o którym wiedzą tylko najbliższe osoby. Ludzie chorzy żyjący ze stomią ograniczają życie towarzyskie oraz wiele innych aktywności, podczas gdy ich wyrzeczenia wiążą się z niepełną wiedzą na temat dolegliwości.

Kiedy potrzebna jest stomia?

Stomia jest potrzebna gdy w efekcie przebytej choroby  dolne odcinki układu pokarmowego bądź wydalniczego nie są w stanie spełniać swoich funkcji. Stomię wykonuje się jako następstwo nowotworu jelita grubego, silnych chorób zapalnych, polipowatości jelita grubego, choroby Leśniowkiego – Crohna. Ale nie tylko. Inne sytuacje, które wymagają zabiegu wykonania stomii to nagłe wypadki powodujące nieodwracalne uszkodzenia narządów wewnętrznych odpowiedzialnych za trawienia, wydalanie, filtrację i wydzielanie. W przypadku niemożliwych do złagodzenia czy usunięcia powikłania po operacjach w obrębie jamy brzusznej również często nie ma innego wyjścia i muszą one zakończyć się zabiegiem stomii, gdyż zdarza się, że znaczną cześć układu pokarmowego trzeba wyciąć, aby nie powodowała spustoszeń w organizmie poprzez rozprzestrzeniająca się chorobę np. raka jelita.

To, czy stomia wykonywana jest na całe życie czy nie, zależy od rodzaju i stopnia uszkodzenia narządów wewnętrznych. W przypadku lżejszych dolegliwości czy powikłań stomię wyłania się na określony czas potrzebny np. do zagojenia się operowanych wcześniej narządów i ponownego rozpoczęcia pełnienia przez nich funkcji. U dużej części pacjentów możliwe jest odtworzenie ciągłości przewodu pokarmowego. Zwłaszcza, gdy nie ma konieczności usuwania zwieraczy odbytu. Niestety czasem stomia pozostaje do końca życia. Powodem jest permanentna utrata aktywności segmentów danego ustroju a w konsekwencji  brak możliwości pełnienia funkcji wydalniczych.

Rodzaje stomii

Zależnie od rodzaju wyprowadzonej na zewnątrz tkanki sprecyzowano kilka rodzajów stomii. Ujście jelita grubego na zewnątrz ciała to kolostomia. Ileostomia to ujście jelita cienkiego. Z kolei jeśli mowa o układzie moczowym to urostomią nazywamy wyprowadzony przez skórę cewnik założony do moczowodu, pęcherza lub miedniczek nerkowych.

Kolostomia jest najczęściej spotykanym rodzajem stomii. Inna jej nazwa to „odbyt brzuszny”. Po usunięciu kawałka jelita grubego nowe zakończenie łączy się ze ścianą jamy brzusznej poniżej linii pępka po prawej lub lewej stronie brzucha. Ileostomia powstaje na takiej samej zasadzie, jednak z jamą brzuszną łączy się końcowy odcinek jelita cienkiego. Konsystencja wydalanej materii zależy od umiejscowienia wytworzonej stomii. Im bliżej naturalnego odbytu, tym treść jest bardziej gęsta. Treść z jelita cienkiego jest płynna i drażniąca, a objętość wydalanej materii jest większa niż przy normalnym funkcjonowaniu układu pokarmowego. Ureostomię wykonuje się u 10 % chorych. Jest to najrzadszy rodzaj stomii i polega na odprowadzaniu moczu na zewnątrz. Dodatkowo funkcjonuje pojęcie ureostomii podwójnej – to odprowadzenie na zewnątrz obydwu moczowodów.

Dieta w stomii

Jadłospis stomika nie jest rygorystycznie określony. Sam fakt posiadania stomii nie jest bezwzględnym wskazaniem do stosowania diety. Jednak odpowiednie żywienie służy psychice chorego poprzez unormowanie wydzielania treści żołądkowej i jej konsystencję. Pozwala to uniknąć niepożądanego dodatkowego dyskomfortu z tytułu niechcianych wzdęć, zaparć oraz przelewania się treści. Istnieją jednak wskazania, których przestrzeganie pozwoli na w miarę normalne funkcjonowanie układu trawiennego. Zaleca się wystrzegania alkoholu a zwłaszcza piwa oraz innych napojów gazowanych oraz zbyt dużych ilości owoców i warzyw, zwłaszcza powodujących wzdęcia i gazy, tj.: kapusta, kiszone ogórki i groch.  Również tłuste  i słodkie posiłki nie są wskazane. Spożywane posiłki powinny być delikatne, przygotowywane bez użycia dużej ilości przypraw. Najlepszym pomysłem są produkty białkowe typu: jaja, maślanka, kefiry, jogurty naturalne  z dodatkiem produktów zbożowych np. otrębów pszennych. Stomicy powinni spożywać produkty zmniejszające ilość gazów i przykry zapach.  Nie jest wskazane jednak jedzenie zbyt dużej ilości jaj. Podsumowując dieta powinna być urozmaicona, ale raczej lekkostrawna, aby nie powodowała zbędnych komplikacji związanych z wydalaniem treści pokarmowej.

Stomia w życiu

Zabieg wytworzenia stomii wymaga czasu rekonwalescencji, w którym osoba chora będzie mogła odzyskać siły. Będzie się to wiązało ze spadkami bądź wzrostami masy ciała. Również wydalana treść będzie zmieniała swoją objętość i konsystencję. Wszystkie zjawiska są pomocne organizmowi w przystosowaniu się do nowej sytuacji. Niezbędne przy posiadaniu stomii będzie noszenie ze sobą worka stomijnego, w którym będzie gromadziła się wydalana treść. Worki produkuje się poprzez zgrzewanie laserem kilku mocnych warstw folii z tworzywa sztucznego, które jest bezpieczne dla skóry, gdyż jest biokompatybylne i nietoksyczne. Ponadto worki ze stomią wyposażone są w filtry pochłaniające nieprzyjemne zapachy. Worek stomijny to sprzęt jednorazowego użytku, a jego właściwego używania uczy specjalnie wyszkolona kadra medyczna. Zamocowanie worka stomijnego musi być szczelne czyli ściśle przylegać do skóry wokół stomii. Dlatego nieodzowne jest, aby utrzymywać ten obszar w szczególnej czystości. Dzięki temu treść nie będzie wyciekała, co mogłoby wywołać podrażnienie skóry.

Ponadto worki stomijne mogą być jedno- lub dwuczęściowe. Worek dwuczęściowy posiada dodatkowo płytkę przyklejaną na skórę wokół stomii a dopiero potem dopina się worek. Worek wymienia się po jednym użyciu, zazwyczaj dwa razy dziennie, natomiast płytka utrzymuje się kilka dni. Sprzęt dwuczęściowy polecany jest zwłaszcza osobom, które dopiero przeszły operację, mają wykonaną urostomię oraz dla pacjentów ponad wszystko ceniących sobie bezpieczeństwo. Worek jednoczęściowy sam w sobie zawiera już gotowy przylepiec wokół otworu. Jeśli jest wypełniony to razem z przylepcem wymienia się go na nowy. Taki rodzaj sprzętu zaleca się osobom  noszącym dopasowane ubrania i lubiącym pływać.

Stomia  zazwyczaj stanowi dla osoby chorej kłopot natury psychicznej i dyskomfort fizyczny, ale pozwala na normalne funkcjonowanie. Stomia nie przeszkadza w pracy ani życiu prywatnym. Możliwe jest wychodzenie ze znajomymi, prowadzenie aktywności fizycznej i uprawianie sportu a nawet podróżowanie. Ważne jest, aby stomia nie stanowiła problemu psychicznego, gdyż pozytywne nastawienie to bardzo ważny aspekt w zmaganiu się z każdą dolegliwością.