Paracetamol – działanie, leki, alkohol, przeciwwskazania, dawka i skutki uboczne

Tabletki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe są bardzo dobrze dostępne w Polsce. Jedną z substancji zawartych w takich lekach jest paracetamol, który można kupić bez recepty. Leki oparte na paracetamolu można dostać nie tylko w aptekach, ale też w kioskach, supermarketach czy na stacjach benzynowych. Ponieważ są łatwo dostępne zwykle są pierwszym wyborem kiedy dopada nas przeziębienie albo nagły ból. Jednak paracetamol to jeden z tych składników, które nie zawsze są dobre dla organizmu, a do tego można go przedawkować zwłaszcza, jeśli zawarty jest w preparatach złożonych. Źle też reaguje z innymi lekami lub nawet napojami. Co jeszcze trzeba wiedzieć o paracetamolu?

Czym jest paracetamol?

Acetaminofen, czyli paracetamol to środek stosowany już ponad sto lat i to na całym świecie, chociaż pochodzi ze Stanów Zjednoczonych. Został on po raz pierwszy syntetyzowany i przetestowany klinicznie już w XIX wieku. Jednak w Polsce pojawił się dopiero w latach 90. ubiegłego wieku. Można powiedzieć, że zastąpił on popularny w tamtych czasach piramidon, który stosowano również na gorączkę i przeciwbólowo. Chemicznie acetaminofen jest pochodną fenacetyny, dzięki czemu wykazuje silne działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe.

Jak działa paracetamol?

Paracetamol działa przeciwbólowo i przeciwgorączkowo, ale w odróżnieniu od innych środków tego typu jak ibuprofen jest słabym środkiem przeciwzapalnym, więc nie stosuje się go do zwalczania stanów zapalnych. Paracetamol działa dobrze przeciwgorączkowo, ponieważ hamuje syntezę prostaglandyny w centralnym układzie nerwowym. Odpowiada ona za termoregulację, a więc paracetamol wpływa na ośrodek termoregulacji w podwzgórzu przez co obniża temperaturę ciała. Już jedna dawka paracetamolu obniża gorączkę nawet do 8 godzin. Z kolei jako środek przeciwbólowy paracetamol zmniejsza wrażliwość receptorów bólowych, czyli podwyższa próg bólowy. W efekcie nie odczuwamy dokuczliwego bólu przez 4-6 godzin po przyjęciu jednej dawki tego środka.

Wskazania do leczenia paracetamolem

Paracetamol jest lekiem podstawowym wpisanym na listę Światowej Organizacji Zdrowia. Można go stosować nawet w bólach przy przebiegu choroby nowotworowej oraz być podawany z kodeiną lub morfiną. Jednak głównie używany jest do zbicia gorączki, przy ostrych i przewlekłych bólach oraz jako środek przeciwbólowy przez osoby uczulone na przykład na Aspirynę.

Paracetamol można stosować przy:

• bólach stawów i mięśni,
• bólach kości, w tym zębów,
• bólach głowy,
• nerwobólach,
• bólach menstruacyjnych,
• przeciwgorączkowo,
• po zabiegach chirurgicznych i stomatologicznych.

Paracetamol jest też bardzo często składnikiem leków przeciwgrypowych, które mają skład złożony, aby zapobiegać dalszej infekcji i skracać czas leczenia.

Przeciwwskazania do zażywania paracetamolu

Paracetamol jest względnie bezpiecznym lekiem. Mogą go zażywać osoby cierpiące na przykład na chorobę wrzodową, ponieważ nie narusza on błony śluzowej żołądka. Także osoby chorujące na astmę aspirynową czy mające zaburzenia krzepliwości krwi mogą go przyjmować z powodzeniem. Również kobiety w ciąży, po 4. miesiącu czy karmiące piersią mogą stosować paracetamol za zgodę swojego lekarza prowadzącego.

Jednak paracetamolu nie może przyjmować każdy. Ponieważ rozkłada się on w wątrobie nie mogą go przyjmować osoby, które cierpią na zaburzenia pracy tego organu. Także osoby z chorobami nerek nie mogą przyjmować paracetamolu, ponieważ paracetamol może zalegać we krwi, a w połączeniu z białkami jest toksyczny. Również osoby niedożywione, odwodnione czy uzależnione od alkoholu nie mogą stosować paracetamolu. Kolejne choroby wykluczające ten środek przeciwbólowy to niedokrwistość i chory pęcherzyk żółciowy.

Paracetamolu nie można podawać po spożyciu wysokoprocentowych alkoholi, ponieważ i alkohol i paracetamol rozkładają się w wątrobie, a obie substancje na raz mogą prowadzić do zatrucia organizmu i uszkodzenia funkcjonowania wątroby. Paracetamol wchodzi także w interakcje z innymi lekami. Na przykład wzmaga działanie leków przeciwcukrzycowych i leków przeciwzakrzepowych. Nie można go łączyć z innymi niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi na przykład popularnym ibuprofenem, ponieważ połączone środki mogą prowadzić do uszkodzenia nerek. Nie mogą go też zażywać osoby biorące leki na depresję, ponieważ może on zadziałać pobudzająco i wywołać gorączkę. Do uszkodzenia wątroby może też dojść, jeśli jest łączony z ryfampicyną, lekami przeciwpadaczkowymi albo barbituranami.

Skutki uboczne i przedawkowanie

Oprócz skutków wynikających z łączenia paracetamolu z innymi lekami lub alkoholem można też mieć zwyczajne skutki uboczne opisane w każdej ulotce. Nie są one śmiertelne, ale mogą być bardzo niedogodne. Do najczęściej odnotowywanych skutków ubocznych zażywania paracetamolu można zaliczyć zmiany alergiczne na skórze np. świąd, pokrzywka, rumień oraz zmiany w obrazie krwi. Często występują też dolegliwości układu pokarmowego jak nudności czy wymioty. Dopiero duże dawki, przyjmowane regularnie mogą powodować uszkodzenie nerek czy wątroby, dlatego nie zaleca się leczenie paracetamolem przez długi okres czasu bez konsultacji z lekarzem. Standardowa dawka to 500-1000 mg na raz podawane 1-2 razy dziennie, maksymalnie do 4 razy na dobę, czyli 4 gram. Przy stosowaniu przez dłuższy czas maksymalna dobowa dawka nie może przekroczyć 2,5 gram.

Za nadmierną dawkę leku, czyli przedawkowanie uznaje się 6 gram paracetamolu. Już po kilku godzinach taka dawka może uszkodzić wątrobę, choć objawy przedawkowania mogą wystąpić dopiero po 72 godzinach od zażycia zbyt dużej dawki. Pierwszymi objawami przedawkowania są bóle brzucha, wymioty, nudności. Może dojść do żółtaczki, skazy krwotocznej czy drgawek. Przy niewydolności wątroby można popaść w śpiączkę i niewydolność oddechową. Zatrucie paracetamolem może być więc śmiertelne. Dlatego nie można stosować większych niż zalecane dawki.

Paracetamol

Dlaczego łatwo jest przedawkować paracetamol?

Do przedawkowania może dojść zupełnie przypadkowo, jeśli zażywa się kilka różnych leków. Bardzo często paracetamol jest składnikiem złożonych preparatów przeciwgrypowych czy przeciwprzeziębieniowych. Paracetamol łączony jest z witaminą C, kodeiną czy kwasem acetylosalicylowym – aspiryną, w jednym leku pod nazwą, która w ogóle nie kojarzy się z samym tym składnikiem. Są to między innymi Apap, Coldrex, Febrisan, Gripex czy Theraflu zatoki.

Dlatego może się okazać, że zażywany przeciwgorączkowo paracetamol i środek przeciwgrypowy czy inny doprowadzą do przedawkowania i zatrucia paracetamolem. Warto więc dokładnie czytać skład środków o działaniu kompleksowym, aby uniknąć podwajania dawki.

Inne zastosowanie paracetamolu

Prowadzone są nad paracetamolem także badania pod innym kątem zastosowania. W 2015 roku naukowcy z Uniwersytetu w stanie Ohio poddali próbie zdolności odczuwania emocji 82 studentów. Okazuje się, że już dawka 100 mg paracetamolu miała wpływ na emocjonalne reakcje. Podczas badania studentom pokazywano różne fotografie, które potem mieli opatrzyć punktami przyznawanymi pod kątem pozytywne – negatywne. W badaniu studenci, którzy zażywali paracetamol reagowali na zdjęcia mniej emocjonalni i przyznali im niższe noty, niż studenci zażywający placebo. Jednak działanie paracetamolu w tym zakresie nie jest jeszcze do końca zbadane klinicznie.