Kortyzol – stres, odporność, zmęczone nadnercza, nadciścnienie, otyłość

Kortyzol jest produkowany w korze nadnerczy w odpowiedzi na stres (fizyczny lub emocjonalny) zgodnie z naturalnymi cyklami, które mają tendencję do korelacji z rytmami okołodobowymi. Jest wytwarzany poprzez syntezę cholesterolu, a uwalnianie jest kontrolowane przez hormon adrenokortykotropowy (ACTH). Rano poziom kortyzolu wzrasta, aż osiąga wartości szczytowe, w miarę upływu dnia spada stopniowo, osiągając najniższy poziom w nocy.

Jaką rolę pełni kortyzol w organizmie

Kortyzol odgrywa dużą rolę w odpowiedzi na stres. Kortyzol pomagając nam radzić sobie ze stresem, tłumi jednak pewne funkcje organizmu, takie jak rozmnażanie i układ odpornościowy, aby umożliwić ciału skierowanie całej energii w kierunku radzenia sobie ze stresem. Takie działanie kortyzolu powinno być krótkotrwałe, aby jedynie poradzić sobie z konkretnym czynnikiem stresogennym. Jednak nasze współczesne życie nie jest całkowicie pozbawione stresu, a gdy jest on chroniczny, staje się problemem.

Jak działa kortyzol

Kortyzol stymuluje wytwarzanie glukozy w wątrobie, pobudzając uwalnianie aminokwasów takich jak, mleczan, glicerol i propionian. Kortyzol jest również zaangażowany w rozkład glikogenu przechowywanego w wątrobie i komórkach mięśniowych, który jest niezbędny, ponieważ aktywuje fosforylazę glikogenu, enzymu niezbędnego do powstawania całego procesu. Kortyzol hamuje również insulinę poprzez zmniejszenie translokacji transporterów glukozy na powierzchnię komórki. Jest to potrzebne w wyjątkowych sytuacjach, kiedy jesteśmy zmuszeni do walki lub ucieczki.

Kortyzol a układ odpornościowy

Kortyzol również częściowo wyłącza układ odpornościowy, gdy jego poziom jest wysoki. Wpływa to na produkcję i funkcję limfocytów T, dzięki czemu organizm staje się bardziej podatny na infekcje. Można zauważyć, że osoby zestresowane częściej chorują. Kortyzol hamuje także wchłanianie aminokwasów do komórek mięśniowych, co sprawia, że niemal niemożliwe jest ich zasilanie, gdy jego poziom jest zbyt wysoki przez dłuższy czas. Hamuje również proces tworzenia i regeneracji kości oraz zmniejsza wchłanianie wapnia jelitach.

Kortyzol przyczyną nadciśnienia

Ciśnienie krwi wzrasta w obecności podwyższonego poziomu kortyzolu. Wynika to z kilku różnych mechanizmów. Kortyzol sprawia, że ciało jest bardziej wrażliwe na działanie substancji, które powodują skurcz naczyń lub zmniejszenie przepływu krwi w wielu częściach ciała. Służy także jako środek antydiuretyczny przez co powoduje zatrzymanie sodu w organizmie. Te właściwości są przydatne, jeśli musimy wykonać fizyczne zadanie. Jednak, jeśli znajdujemy się pod wpływem ciągłego stresu, wysokie ciśnienie krwi, zmniejszony przepływ krwi do niektórych z naszych narządów oraz zatrzymywanie sodu i wody są bardzo niekorzystne dla zdrowia.

Syndrom Cushinga, a kortyzol

Zespół Cushinga to zaburzenie hormonalne wywołane długotrwałym narażeniem tkanek organizmu na wysoki poziom kortyzolu. Występuje stosunkowo rzadko i najczęściej u osób dorosłych. Objawy zespołu Cushinga są różne, ale u większości osób z tym schorzeniem występuje otyłość górnej części ciała, okrągłą twarz, zwiększoną ilość tkanki tłuszczowej na szyi i stosunkowo smukłe ręce i nogi. Inne objawy są widoczne na skórze, która staje się krucha i cienka. Na brzuchu, udach, pośladkach, ramionach i piersiach mogą pojawić się rozstępy. Kości są osłabione, a rutynowe czynności, takie jak zginanie kończyn lub podnoszenie się z krzesła, mogą prowadzić do złamań kręgosłupa i żeber
Inne typowe objawy to:

• silne zmęczenie
• osłabione mięśni
• wysokie ciśnienie krwi
• wysoki poziom glukozy we krwi
• zwiększone pragnienie i oddawanie moczu
• drażliwość, niepokój lub depresja

 Inne przykłady wpływu kortyzolu na organizm

Należy pamiętać, że kortyzol, szczególnie jego podwyższony  przez krótki czas może nam pomagać w wielu sytuacjach, jednak staje się to problemem, kiedy utrzymuje się przez dłuższy czas.

• Produkcja kortyzolu, zarówno zbyt mała jak i zbyt duża, może zakłócać produkcję hormonów tarczycy oraz konwersję T4 do T3.
• Kortyzol powoduje wzrost produkcji kwasu żołądkowego. W przypadku stanu przewlekłego może to prowadzić do refluksu i innych problemów jelitowych.
• Zmniejszony przepływ krwi do przewodu pokarmowego może również powodować problemy z trawieniem.
• Kortyzol zaburza układ rozrodczy, powodując bezpłodność, a nawet poronienie, gdy poziom kortyzolu jest przewlekle podwyższony. Kiedy nasz system rozrodczy się wyłącza, spada także poziom testosteronu.
• Kortyzol zmniejsza stan zapalny, zmniejszając wydzielanie histaminy i stabilizując strukturę komórkową.
• Zwiększenie poziomu kortyzolu i przewlekle podwyższonego poziomu kortyzolu może powodować intensywny głód wywołany zaburzeniami metabolicznymi, co z kolei prowadzi do objadania się i nadwagi.

W jaki sposób kortyzol powoduje nowotwory

Istnieje wiele badań, które sugerują, że poziom kortyzolu jest ogólnie wyższy i nieregularny w codziennych wzorcach u pacjentów z z chorobami nowotworowymi. Przełomowe badanie przeprowadzone w 2000 roku przez Uniwersytet Stanforda wykazało, że u pacjentek z zaawansowanym rakiem sutka występował nieprawidłowy poziom kortyzolu.  Naukowcy odkryli również, że kobiety z nieprawidłowym poziomem kortyzolu mają mniej naturalnych komórek odpornościowych, które odgrywają główną rolę w ograniczaniu przerzutów raka.  Drugi związek między wysokim poziomem kortyzolu a rakiem piersi zaczyna się nie od raka, ale od kortyzolu. Stres, złe nawyki żywieniowe, brak snu i choroby fizyczne mogą wywołać druzgocący efekt. Gdy poziom stresu wzrasta, przysadka uwalnia inny hormon zwany ACTH, którego zadaniem jest tworzenie większej ilości kortyzolu (jak również adrenaliny). W miarę upływu czasu nadnercza są zbyt przepracowywane.

Naturalne metody wyrównania poziomu kortyzolu

Grupa naturalnych substancji, znanych jako adaptogeny lub zioła adaptogenne mogą obniżać poziom kortyzolu i neutralizować skutki stresu.  Zioła te są używane od tysięcy lat w tradycyjnej medycynie chińskiej i ajurwedyjskiej. Adaptogeny mają wyjątkową zdolność uspokojenia i zwiększenia energii bez nadmiernego stymulowania. Należą do nich:

• Ashwagandha: Ze wszystkich roślin leczniczych używanych w kilkunastowiecznej tradycji Ajurwedy, Ashwagandha, jest najbardziej ceniona.
• Żeń szeń syberyjski: Używany w tradycyjnej medycynie chińskiej, aby wzmocnić funkcje seksualne, zwiększyć energię życiową i znormalizować ogólne funkcje organizmu, Jest klasyfikowany jako adaptogen, wzmacniający ogólną odporność i witalność.
• Bazylia: działa jako adaptogen, zwiększając naturalną reakcję organizmu na stres fizyczny i emocjonalny. Adaptogenne zioła nie zmieniają nastroju, ale wspomagają optymalnie funkcjonowanie organizmu w czasie stresu.
• Maca nazywana „peruwiańskim żeń-szeniem”, zwiększa siłę, energię, wytrzymałość, libido i funkcje seksualne.
• Różeniec górski: Wspomaga funkcje orgaizmu wpływa na ogólny stan zdrowia i dobre samopoczucie. Jego właściwości przeciwstresowe sprawiają, że jest to jedna z najpopularniejszych roślin.
  Cytryniec chński: jest silnym zielem tonizującym, zmniejszającym zmęczenie, poprawiającym wydolność fizyczną i wspomagającym wytrzymałość organizmu. Jagody przeciwdziałają stresowi poprzez obniżenie poziomu jakim jest kortyzol we krwi.