Hirsutyzm – nadmierne owłosienie oraz jego objawy i leczenie
Hirsutyzm- czym jest nadmierne owłosienie?
Hirsutyzm jest chorobą pojawiająca się głównie u kobiet. Objawia się, jak sama nazwa wskazuje nadmiernym owłosieniem typowo męskich partii ciała. Zaliczamy do nich: zarost na twarzy, klatce piersiowej, okolicy sromu, brzuchu i szyi. Choroba objawia się w dwóch stadiach: lekkim i zaawansowanym. Lekka forma objawia się nadwrażliwością mieszków włosowych na działanie hormonów. Stadium bardziej poważne objawia się tym, że kobieta cierpi na nadprodukcję męskich hormonów. Hirsutyzm ma tendencję do pojawiania się zarówno u jednej osoby, jak też może występować u wszystkich członków rodziny. Hirsutyzm często pojawia się okresowo w okresie ciąży, gdyż wówczas poziom hormonów u kobiety jest nieustabilizowany.
Hirsutyzm można podzielić na pierwotny i wtórny. Różnią się one tym, że w hirsutyzmie pierwotnym stężenie testosteronu u kobiet jest stałe i w normie. Wtórny hirsutyzm zaś można dodatkowo podzielić hirsutyzm zależnie od przyczyny. Hirsutyzm może być bowiem pochodzenia: jajnikowego, nadnerczowego, endokrynologicznego, polekowego. Przykładowo jajnikowy może być wywoływany przez guzy jajników, które wytwarzają androgeny i objawiają się bezpłodnością a także zaburzeniami miesiączkowania i cyklu miesięcznego. Hirsutyzm nadnerczowy powodowany jest przez guzy kory nadnerczy, które wytwarzają androgeny, zespół Cushinga, zespół nadnerczowo płciowy lub otyłość cukrzycową. Z kolei hirsutyzm polekowy może pojawić się na skutek przyjmowania niektórych leków na bazie hormonów, np. testosteronu, anabolików, glikokortekosteroidów i leków przeciwzapalnych.
Hirsutyzm – przyczyny
Główne przyczyny nadmiernego owłosienia można określić jako:
- Schorzenia nadnerczy,
- Zespół Cushinga,
- Rasa ludzka,
- Aspekty dziedziczniości,
- Przyjmowanie pewnych leków,
- Choroby jajników, w tym zespół policystycznych jajników,
- Guz wirylizujący jajnika,
- Odpornośc na insulinę,
- Hiperprolaktynemia, czyli zawyżone stężenie prolaktyny we krwi,
- Steroidy anaboliczne, danazol, doustne środki antykoncepcyjne z progestagenem.
Hirsutyzm to szczególny rodzaj choroby, ponieważ występuje jako objaw chorób cięższych niż tylko owłosienie. Zazwyczaj ma to związek z wahaniami hormonów. Leczenie przeróżnych chorób zależy od podłoża zespołu objawowego czyli hirsutyzmu. Nadmierne owłosienie występuje na skutek silnych powikłań w ustroju pojawiających się w wyniku czynników zewnętrznych. Nierzadko też, lekarze diagnozują jako przyczynę znacznie poważniejsze choroby, np. nowotwory. Nowotwory, które można powiązać z tego typu zespołem objawów to najczęściej: guzy jajnika, guzy jąder, rak tarczycy, rak nerek. Taki rodzaj schorzenia leczy się onkologicznie i chirurgicznie łącząc obydwie te metody dla maksymalnej skuteczności.
Następną przyczyną jest tzw. zespół Cushinga. W takim przypadku kojarzy się nadmierne owłsoienie z innymi objawami: otyłością, nadciśnieniem, rozstępami na skórze, zmęczeniem mięśni, zaburzonym cyklem miesiączkowym i cukrzycą. Zespół ten charakteryzuje się wieloobjawowością i konkretnym czynnikiem go wywołującym – guzami kory nadnerczy. Co ciekawe, zespół Cushinga występuje u obu płci, najczęściej jednak borykają się z nim kobiety w wieku między 20. a 60. rokiem życia.
Hirsutyzm ujawnia się też jako efekt przyjmowania niektórych farmaceutyków. Jednym z nich jest minoxidol – lek na nadciśnienie. Dodatkowo lek ten stosuje się też jako leczenie łysienia, ponieważ powoduje bujny jego przyrost. Dlatego u ludzi, którzy nie potrzebują takiej formy leczenia, a leczą się na nadciśnienie mogą zauważyć skutki uboczne stosowania leku. Kortykosteroidy to również czynnik wywołujący przyrost owłosienia. Zauważalne jest ono u alergików, którzy leczą nimi alergie.
Hirsutyzm – grupa ryzyka
To, w jakim stopniu przyrasta owłosienie jest kwestią wieloczynnikową, zależną od genotypu, predyspozycji genetycznych, uwarunkowań indywidualnych i czynników zewnętrznych. Jeśli w rodzinie występowało owłosienie o charakterze hirsutyzmy, bardziej prawdopodobne że osoba krewna również na to zachoruje. Dodatkowym czynnikiem jest rasa. Zostało zbadane, że osoby czarnoskóre i Azjaci mają mniej owłosienia niż ich sąsiedzi z Meksyku oraz generalnie osoby ze śniadą cerą. Najmniej owłosienia mają blondyni i blondynki o jasnej karnacji, ale jest ono również mniej widoczne. Ilość owłosienia zależna jest jednak od wielu czynników i niewykluczone, ze może zmienić się diametralnie w zależności od zmian fizjologicznych zachodzących w organizmie. Kulminacyjnymi momentami w życiu kobiety, kiedy może dojść do tego typu zmian są: okres pokwitania, ciąża czy menopauza.
Hirsutyzm – diagnoza
Rozpoczęcie leczenia wymaga postawienia diagnozy. Hirsutyzm leczy się objawowo, ale wcześniej należy wykonać niezbędne badania: na stężenie testosteronu, andostendionu i dehydroepidianosteronu. Co więcej, jeśli choruje kobieta to poddaje się ją badaniom ginekologicznym i internistycznym. Diagnostykę rozpoczyna się od wywiadu medycznego, który pokazuje historię choroby osoby i jej rodziny. Dodatkowo ustala się czas, w którym pacjent/ka zauważył/a pojawienie się nadmiernego owłosienia. Określa się też tempo przyrostu owłosienia i obszary ciała, o które jesteśmy zaniepokojeni. Zespół hirsutyzmu zazwyczaj objawia się pojawieniem nadmiernego owłosienia nad górną wargą, na plecach, podbrzuszu, dekolcie, w okolicy sutków i na wewnętrznych stronach ud a także na brodzie.
Diagnostyka wspomagana jest przez wskaźniki medyczne, takie jak punktowa skala Ferrimana-Gallwaya. Służy ona do oceny okolic zależnych od androgenów, czyli brody, górnwj wargi, klatki piersiowej, górnej oraz dolnej części pleców, brzucha, ramion i ud. Hirsutyzm definiuje się, keidy zliczona liczba punktów wynosi przynajmniej 6.Dodatkowo wzrokowo ocenia się zewnętrzne narządy płciowe. Kolejnym krokiem jest oznaczanie stężeń kluczowych hormonów. Robi się to w kolejnych dniach cyklu miesiączkowego. Hormony, które podlegają badaniu to testosteron, esradiol, progesteron, prolaktyna, tyreotropina, gonadotropina, androstendion, SHBG, S-DHEA, PRL i insulina. Następnie wykonuje się ultrasonografię jamy brzusznej i tomografię komputerową.
Hirsutyzm – leczenie
Jasno postawiona diagnoza oparta na wynikach badań wymaga leczenia. Leczenie obejmuje najczęściej:farmakoterapię, interwencję niefarmakologiczną i kosmetyczną, a czasem nawet leczenie operacyjne. Hirsutyzm, który pojawił się na skutek ciężkich chorób takich jak nowotwory leczy się natychmiastowo chirurgicznie i onkologicznie. Jeśli rozpoznano zmiany w obrębie kory nadnerczy stosuje się terapię glikokortykosteroidami oraz antyandrogenami. Z kolei jeśli przyczyną są leki, wówczas zmienia się ich dawkę i sposób przyjmowania, lub w ogóle eliminuje leki z leczenia i zastępuje się je innymi. Policystyczne jajniki będące przyczyną nadmiernego owłosienia leczy się w sposób zależny od potrzeb i planów pacjentki związanych z jej życiem seksualnym. Pierwsza sytuacja to sytuacja, w której pacjentka zamierza zajść w ciążę. Wówczas terapia ukierunkowana jest na wszczęcie owulacji, ale w wypadku niepowodzenia tego typu terapii stosuje się laparoskopie, czyli techniki operacyjne. Jeśli kobieta pragnie uregulować swój cykl miesiączkowy stosuje się terapię insulinoodporności, gdyż taki jej rodzaj ma na celu unormowanie metabolizmu. Kiedy pacjentka nie chce zajść w ciążę, wdraża się leczenie, które łączy hormony antyandrogenne wraz z pigułką antykoncepcyjną.
Hirsutyzm a otyłość
Kolejny przypadek to sytuacja, w której pacjentka jest otyła. Niezbędne jest wówczas zrzucenie masy do poziomu wagi normalnej. Następna sytuacja wymaga wdrożenia leków leki z grupy agonistów dopaminy, a dodatkowo w zaburzeniach czynności tarczycy – leczenie uzupełniające i wykonuje się to, gdy przyczyną choroby jest hiperprolaktynemia. Równolegle do terapii farmakologicznych powinno przeprowadzać się zabiegi estetyczne, które usuną owłosienie z ciała, gdyż wraz ze stosowaniem farmakoterapii takie zabiegi będą miały sens i od razu zauważymy efekty leczenia. Przyjmowanie leków wówczas będzie miało za zadanie utrzymywanie efektów leczenia i regulację poziomu hormonów.