Celiakia- alergia na gluten. Przyczyny, objawy, leczenie celiakii.

Celiakia? Brzmi egzotycznie i dość dziwnie. Jeśli nazwa choroby wydaje Ci się obca, zapewne nie raz zwróciłeś/łaś uwagę na znajdującą się na produktach spożywczych etykietkę głoszącą: „produkt bezglutenowy”. Celiakia to, w dużym uproszczeniu, nietolerancja właśnie glutenu. Kogo dotyka celiakia? Jakie są jej objawy? Jakie badania należy zrobić aby potwierdzić lub wykluczyć celiakię? I wreszcie- jak ją leczyć? Na wszystkie te pytania znajdziesz odpowiedzi w naszym artykule.

Czym jest celiakia?

Celiakia to innymi słowy glutenozależna choroba trzewna. Jest to choroba wrodzona. Najczęściej diagnozuje się ją już w dzieciństwie, lecz bywa, że przechodzi bezobjawowo- wtedy możemy dowiedzieć się o niej dużo później i nierzadko przypadkiem. Około 1/3 dorosłych u których zdiagnozowano celiakię przeszło łagodną formę tej choroby w dzieciństwie, lecz wtedy nie została rozpoznana.

Celiakia dotyka kobiet dwa razy częściej niż mężczyzn.

Warto dodać, że celiakia spośród wszystkich chorób autoimmunologicznych zaburzających funkcjonowanie układu pokarmowego, zaliczana jest najgroźniejszych.

Czym jest gluten?

Gluten to białko zawarte w ziarnach zbóż- pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa. Właściwym alergenem są tu frakcje białkowe, kolejno: gliadyna, sekalina, hordeina i awenina.

Osoba chora na celiakię wykazuje pewnego rodzaju „alergię” na gluten, inną niż alergia pokarmowa. Prowadzi ona do stanu zapalnego jelit, zaniku kosmków jelitowych i zniszczenia śluzówki.

To za pośrednictwem kosmków do organizmu wchłaniane są substancje odżywcze zawarte w pożywieniu. Uszkodzenie ich stopniowo, lecz nieuchronnie prowadzi do zaburzenia wchłaniania. Konsekwencją jest niedożywienie i liczne awitaminozy.

Przyczyny choroby

Przyczyny zachorowań na celiakie nie są jasne. Istnieje wiele różnych hipotez i teorii, które wyjaśniają etiologię i rozwój tej przypadłości.

1. Teoria immunologiczna. Mówi ona, że przyczyną celiakii jest alergia na gluten. Miejscem reakcji alergicznej jest śluzówka jelit.
2. Teoria toksyczna. Głosi, iż choroba spowodowana brakiem enzymu rozkładającego gluten. Gluten w „czystej”, nie rozłożonej formie wykazuje działanie toksyczne, powodujące zanik kosmków jelitowych.
3. Teoria wady błony komórkowej. Twierdzi, że przyczyną celiakii są nieprawidłowości w budowie błony komórkowej enterocytów. To, z kolei przekłada się na osłabienie ochrony (lub jej zupełny brak) przed toksycznie działającym glutenem.

Większość naukowców jest zgodna, że przyczyną nietolerancji glutenu są dziedziczne predyspozycje genetyczne.

Objawy celiakii

Celiakia może pojawić się nagle lub manifestować swoją obecność subtelnie przez lata.

Jeśli objawia się nagle- może być mylona z zatruciem pokarmowym lub uczuleniem na produkty sezonowe. Jeśli postępuje stopniowo, na przestrzeni lat, chory może nie zauważać choroby, myśląc, że z biegiem lat układ pokarmowy (jak i cały organizm) ma prawo funkcjonować mniej sprawnie.

Największy zbiór przepisów bez glutenu

Według najnowszych badań, symptomy celiakii są niezwykle różnorodne i jest obejmują ponad 200 objawów. Statystycznie, najczęstsze z nich to:

• ostry nieżyt żołądka,
• biegunka,
• szybka utrata masy ciała,
• ciągłe zmęczenie,
• wymioty,
• ataki duszności,
• częsty, uporczywy dyskomfort trawienny: wzdęcia, nawracające bóle brzucha i jelit,
• owrzodzenia jamy ustnej,
• niedokrwistość, często spowodowana niedoborem żelaza, kwasu foliowego, wit. B12,
• osłabienie mięśni,
• bóle kości,
• zaburzenia cyklu u kobiet.

Objawy celiakii nie pokazują jednoznacznie na chorobę układu trawienia, dlatego też pacjenci często przebywają bardzo długą drogę zanim zostaną poprawnie zdiagnozowani.

Jakie badania należy wykonać aby potwierdzić (lub wykluczyć) celiakię?

Pierwszym krokiem aby potwierdzić lub wykluczyć celiakie są zlecane przez lekarza badania laboratoryjne. Zalecane jest wykonanie testu na oznaczenie przeciwciał IgA przeciw tTG (transglutaminazie tkankowej). Dodatni wynik nie powinien cieszyć- z dużym prawdopodobieństwem świadczy o chorobie. Inne badania laboratoryjne, takie jak analiza biochemiczna oceniająca poziom elektrolitów, białka, wapnia i witamin wykonuje się aby ocenić szkody jakie celiakia wyrządziła w organizmie.

Czasami zlecana jest również biopsja. Badanie polega pobraniu tkanki z błony śluzowej jelita. Najczęściej stwierdza się zanik kosmków jelitowych i stan zapalny. Następnie lekarz histopatolog ocenia w skali od 1 do 4 stopień zaawansowania choroby.

Leczenie celiakii

Celiakia jest nieuleczalna. Dieta jest tak naprawdę jedynym lekarstwem na tę chorobę.

Chorzy muszą całe życie przestrzegać surowej diety bezglutenowej. Celiakia pozostaje w uśpieniu, jednak nawet najmniejsza dawka glutenu może ją „obudzić”

Objawy choroby  mogą ustąpić bardzo szybko po rozpoczęciu diety- nawet po kilku dniach. Jednak czas potrzeby na odbudowanie zniszczonej błony śluzowej jelit jest zdecydowanie dłuższy, możemy liczyć go w miesiącach lub nawet latach.

Czasami do diety włączana jest suplementacja witaminami i mikroelementami.

Nieleczona celiakia może mieć poważne konsekwencje- niedożywienie, anemię, osteoporozę, zmiany neurologiczne a nawet nowotwory.

Mimo, że celiakia jest chorobą nieuleczalną, to chorzy mogą wiele lat funkcjonować bez jej objawów. Podstawą jest tu dieta bezglutenowa. Chorzy na celiakię muszą regularnie kontrolować poziom witamin i minerałów oraz w razie potrzeb uzupełniać je dodatkową suplementacją.

Należy pamiętać, że nie tylko pieczywo czy produkty zbożowe zawierają gluten. Wszystko co zawiera słody jęczmienne lub pszeniczne- słodycze, wędliny, niektóre lekarstwa czy alkohol (piwo) jest niewskazane dla osób z celiakią. Dlatego warto czytać etykiety, na których według litery Orawa zawarte są informacje o alergenach.