Wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja) – przyczyny, objawy, postępowanie

Wstrząs anafilaktyczny jest bardzo silnym stanem alergicznym, który nieleczony może doprowadzić do śmierci. Zamiennie używa się terminów: wstrząs anafilaktyczny, anafilaksja czy też reakcja anafilaktyczna. Jest to nagła, ciężka i bardzo silna reakcja alergiczna, która może skończyć się nawet śmiercią. Dlatego warto znać jej objawy oraz postępowanie w wypadku zauważenia jej u siebie, bliskiej nam osoby czy kogokolwiek z naszego otoczenia.

Sklepy, restauracje czy chociażby produkty spożywcze zawierające silne alergeny przechodzą coraz to nowe reformy, konieczne jest zamieszczenie informacji o alergenach oraz składnikach znajdujących się w produkcie w sposób czytelny i ostrzegawczy. Ma to na celu uchronienie osób uczulonych, aby przez przypadek nie spożyły jedzenia w którym mogą znajdować się alergeny, ponieważ konsekwencją w wypadku silnej alergii może być właśnie reakcja anafilaktyczna. Informacje o tym czym jest ta reakcja powinny nas interesować nawet jeśli nie jesteśmy anafilaktykami, ponieważ każdy człowiek powinien czuć powinność oraz ma obowiązek udzielić pierwszej pomocy osobie w chwili zagrożenia życia.

Wstrząs anafilaktyczny – przyczyny, najpopularniejsze alergeny

Przyczyną wstrząsu anafilaktycznego jest wprowadzenie do organizmu substancji silnie uczulającej organizm. Chociaż każda substancja teoretycznie może uczulać, nie każdy produkt jest w stanie wywołać tak silną reakcje u człowieka, dlatego jesteśmy w stanie określić liste najsilniejszych i najbardziej uczulających alergenów dla organizmu człowieka. Oczywiście należy pamiętać, że każdy organizm jest indywidualny i jeśli przypuszczamy alergie na dany produkt, powinniśmy udać się do odpowiedniego lekarza, w tym przypadku alergologa.

Lista najbardziej uczulających alergenów:

• Leki oraz antybiotyki – jest to jedna z najbardziej niebezpiecznych grup, ponieważ uczulenie na dany składnik leku może wywołać bardzo gwałtowną reakcje alergiczna i często doprowadzić do wstrząsu anafilaktycznego. Dlatego chociaż lekarz rodzinny posiada naszą kartotekę, przed wypisaniem recepty najczęściej zada nam pytanie czy są jakieś leki lub składniki leku na które jesteśmy uczuleni. Nie ma też znaczenia forma przyjęcia leku.
• Białka mleka krowiego oraz kurzego
• Ryby oraz owoce morza
• Orzechy
• Jad owadów – często zapominamy o tej grupie a nie zawsze jesteśmy w stanie uniknąć ugryzienia owadów, dlatego warto o tym pamiętać szczególnie w sezonie letnim
• Lateks

Największe niebezpieczeństwo wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego jest u dzieci, osób starszych oraz o obniżonej odporności. Nie da się jednak przewidzieć czy reakcja alergiczna jest na tyle silna aby wywołać anafilaksje, dlatego należy wiedzieć w jaki sposób rozpoznać objawy.

Objawy wstrząsu anafilaktycznego

Objawy anafilaksji są dość charakterystyczne, jednak należy pamiętać, że u każdego człowieka mogą nieco inaczej się objawiać, w razie jakichkolwiek wątpliwości należy bezzwłocznie skontaktować znaleźć pomoc, ponieważ wstrząs anafilaktyczny może doprowadzić nawet do zgonu.

• Duszność, problemy w mówieniu, świszczący oddech, problemy z oddychaniem, chrypa
• Zwiększone wydzielanie potu
• Bladość skóry
• Zawroty, bóle głowy, problem z utrzymaniem równowagi
• Mroczki lub powidoki przed oczami
• Nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka
• Przyśpieszone bicie serca
• Kołatanie serca
• Zaczerwienienie skóry, świąt, rumień, wysypka

Objawy są podobne do reakcji na zwykłe uczulenie, jednak w przypadku wstrząsu anafilaktycznego mamy do czynienia ze zdecydowanie zwiększonym natężeniem oraz siłą objawów. Najważniejsze jest jak wcześniejsze wezwanie pomocy, ponieważ im szybsza reakcja tym mniejsza szansa wystąpienia powikłań a nawet uratowanie życia.

Osoby przyjmujące leki, leczące się na choroby układu oddechowego a w szczególności cierpiące na astmę powinny poinformować o tym osobę udzielającą pomocy, ponieważ leki mogą nie tylko zwiększyć objawy wstrząsu, ale również utrudniać jego zatrzymanie.

Pierwsza pomoc w przypadku wstrząsu anafilaktycznego

W pierwszej chwili jeśli przypuszczamy co wywołało wstrząs i mamy możliwość przerwania bodźca, należy to uczynić. W następnej kolejności sprawdzamy stan osoby poszkodowanej, to jest: mierzymy puls, sprawdzamy oddech, stan świadomości, skóry oraz drożność dróg oddechowych.

Następnie należy zadzwonić pod numer ratunkowy i podać wszystkie niezbędne informacje oraz stan poszkodowanego dyspozytorowi W przypadku astmy lub chorób przewlekłych również należy poinformować ratownika.

Jeśli mamy informacje o posiadaniu przez chorego jakiś leków w razie wystąpienia wstrząsu – podajemy je poszkodowanemu. Chorego powinniśmy ułożyć w wygodnej i komfortowej dla niego pozycji na plecach, w miarę możliwości podłoże powinno być twarde a nogi powinniśmy unieść ku górze. Jeśli mamy przypuszczenie, że osoba poszkodowana będzie wymiotować lub wymiotowała – układany ją w pozycji bocznej bezpiecznej.

Przez cały czas należy w regularnych odstępach sprawdzać i monitorować stan osoby poszkodowanej. Jeśli przestanie oddychać należy rozpocząć resuscytacje krążeniowo-oddechową zaczynając od 2 wdechów ratowniczych.

Leczenie wstrząsu anafilaktycznego

Leczenie wstrząsu anafilaktycznego wymaga natychmiastowej pomocy lekarza i najczęściej choremu podaje się zastrzyki z adrenaliną. Podaje się je bezpośrednio do mięśni w okolicach bocznej części uda. Osoby świadome choroby powinny zawsze nosić przy sobie leki przeciwalergiczne, najczęściej to adrenalina w jednorazowych  ampułko-strzykawkach, aby móc natychmiastowo zareagować.

Adrenalinę wstrzykujemy domięśniowo w wysokim stężeniu, ponieważ wtedy najszybciej się wchłania do organizmu, średnio 5-10 min. I jest w stanie zatrzymać reakcje anafilaktyczną.

W następnej kolejności w szpitalu podawane są leki, które zapobiegają nawrotom wstrząsu anafilaktycznego. Najczęściej są to glikokortykosteroidy i leki przeciwhistaminowe. Chory powinien jednak pozostać w szpitalu na obserwacje, jest możliwe, że podanie adrenaliny nie wystarczy do zatrzymania wstrząsu, wtedy należy podać go intubacji i leczeniu na oddziale intensywnej terapii.

Należy jednak pamiętać, najważniejsze jest szybkie wezwanie pomocy lub przetransportowanie chorego do szpitala, gdzie zajmą się nim wykwalifikowani lekarze.