Wścieklizna – podstawowe informacje, występowanie i charakterystyka choroby

Wścieklizna, inaczej zwana wodowstrętem, to choroba zakaźna, która występuje zarówno wśród ludzi, jak i u wszystkich zwierząt ciepłokrwistych. Jej wirus wywołuje ostre zapalenie mózgu, które może skończyć się śmiercią. Wirus wścieklizny przenoszą głównie dzikie zwierzęta dotknięte tą chorobą, najczęściej lisy. Zarażenie następuje poprzez ugryzienie lub polizanie błony śluzowej ust lub spojówek oka. W wyjątkowych okolicznościach może również dojść do zakażenia przez wydzielinę z nosa zwierzęcia albo drogą powietrzną. Dlatego tak ważne jest, by unikać bezpośredniego kontaktu z dzikimi zwierzętami, o których stanie zdrowia nie posiadamy żadnych informacji. Każdego roku z powodu wścieklizny umiera nawet do 100 000 osób, większość przypadków ma miejsce w krajach tropikalnych. W krajach wysoko rozwiniętych powszechne jest szczepienie zwierząt przeciwko wściekliźnie, mamy też do czynienia z większą świadomością na temat występowania choroby, jej objawów i skutków.

Rozwój choroby od momentu zakażenia

Po kontakcie z zakażonym zwierzęciem wirus wścieklizny przedostaje się do mięśni człowieka. Potem poprzez tkankę nerwową przemieszcza się do mózgu lub rdzenia kręgowego i ulega powieleniu. Wtedy pojawiają się pierwsze zmiany chorobowe – wirus powoduje porażenie mięśni oddechowych. Okres wylęgania się choroby może wynieść nawet dwa lata, jednak pierwsze objawy są najczęściej widoczne już po 10 dniach od momentu wniknięcia wirusa do organizmu. Są to przede wszystkim: gorączka, złe samopoczucie, brak apetytu oraz niepokój. Warto wspomnieć, że w przeciwieństwie do innych wirusów, wirus wścieklizny nie pojawia się we krwi. U zwierząt choroba trwa maksymalnie 7 dni od momentu wystąpienia pierwszych objawów i zazwyczaj kończy się śmiercią.

Objawy wścieklizny u człowieka i u zwierząt

Zwierzęta dotknięte wścieklizną zachowują się w sposób nietypowy – mogą wykazywać nadmierną agresję lub odwrotnie – są przesadnie łagodne i nie boją się człowieka. Często występuje u nich biegunka, zaparcia, ślinotok, gorączka, brak apetytu, trudności w połykaniu oraz inne tego typu symptomy. Miejsce ugryzienia zaczyna swędzieć, zwierzę przez cały czas wylizuje, a nawet gryzie ranę. Częstym objawem jest szczękanie zębami i zjadanie różnych przedmiotów, nawet niejadalnych. Na końcowym etapie pojawia się paraliż kończyn, zez rozbieżny, a w przypadku kotów głośne, natarczywe miauczenie. Należy jednak pamiętać, że wścieklizna u zwierząt może wystąpić również w postaci cichej, ukrytej, to znaczy bez żadnych widocznych symptomów. W tym przypadku śmierć następuje zazwyczaj w okresie od 2 do 4 dni po zakażeniu.

U człowieka wścieklizna objawia się najpierw mrowieniem i pieczeniem w miejscu ugryzienia lub polizania przez chore zwierzę. Okolice rany zaczynają drętwieć i boleć. Często trudno skojarzyć takie objawy z miejscem zakażenia, ponieważ rana dawno już zdążyła się zagoić. Poza tym pojawiają się takie objawy, jak zmęczenie, rozdrażnienie, ogólne złe samopoczucie, problemy ze snem, niewysoka gorączka i wodowstręt. Niektóre dotknięte wścieklizną osoby przejawiają tak zwaną „aerofobię”, czyli reagują nerwowo na każdy podmuch powietrza. Choroba rozwija się bardzo szybko i przechodzi w fazę porażeń: na tym etapie pojawiają się drgawki, niedowłady i paraliż. Na koniec dochodzi do porażenia mięśni układu oddechowego, co kończy się śmiercią przez uduszenie. Czas dzielący wystąpienie pierwszych objawów od śmierci wynosi najczęściej zaledwie tydzień.

Wścieklizna – zwalczanie i zapobieganie wystąpieniu choroby

Niestety nie istnieje skuteczny lek na wściekliznę. Jedynym sposobem na unieszkodliwienie wirusów są szczepienia. Szczepionkę powinno się przyjąć jak najszybciej po kontakcie z chorym zwierzęciem, jeszcze przed wystąpieniem objawów choroby. W przeciwnym razie jej działanie może nie być skuteczne. Serię zastrzyków podaje się w ramię lub pod łopatkę, są one całkowicie bezbolesne i bezpieczne, to znaczy, że nie występują żadne powikłania neurologiczne. Jeśli dojdzie do ugryzienia przez obce zwierzę, ważne, by przemyć ranę wodą i mydłem, które zabija wirusy. Należy pozostawić ranę, by przez chwilę się wykrwawiła – w ten sposób zapobiegamy wniknięciu wirusów. Po założeniu jałowego opatrunku trzeba niezwłocznie udać się do lekarza. W takiej sytuacji ważne jest również zidentyfikowanie zwierzęcia oraz jego właściciela – zwierzę powinno zostać niezwłocznie poddane badaniu i kwarantannie weterynaryjnej. Jeśli zwierzę jest zdrowe i było aktualnie szczepione, musi pozostać na kilkunastodniowej obserwacji, jeśli nie – osobie pogryzionej natychmiast podaje się zastrzyk.

W jaki sposób uniknąć zakażenia wścieklizną – profilaktyka

Powinniśmy zachować ostrożność zawsze, kiedy spotykamy zwierzę, które zachowuje się w dziwny, nietypowy sposób – jest wyjątkowo agresywne lub wyjątkowo łagodne, podchodzi do ludzi, ślini się lub wykazuje inne odchylenia od standardowych zachowań. Jeśli w środku dnia do domu wpadnie nietoperz, nie powinniśmy go dotykać – to samo obowiązuje w przypadku spotkania nietoperza w miejscu, gdzie zazwyczaj nie przebywa, na przykład na podwórku lub w mieszkaniu. Nie powinno się także głaskać i karmić obcych zwierząt, ponieważ choroba może być zaraźliwa jeszcze przed wystąpieniem objawów. Jeśli nasze zwierzę zostało pogryzione, należy niezwłocznie skontaktować się z weterynarzem. Ponadto powinniśmy zawiadomić weterynarza lub sanepid zawsze, kiedy widzimy zwierzę zachowujące się w wyjątkowo dziwny, nietypowy sposób.