Środki przeczyszczające- rodzaje, działanie, stosowanie

Co trzeci Polak skarży się na problemy z regularnym wypróżnianiem. Nic więc dziwnego, że środki na przeczyszczenie są jednym z najczęściej kupowanych preparatów aptecznych. Czopki, tabletki czy inne specyfiki różnią się między sobą działanie, składem i wpływem na organizm. Należy jednak pamiętać, że częste stosowanie środków przeczyszczających nie jest dobrym rozwiązaniem. Powinniśmy sięgać po nie jedynie gdy naturalne sposoby zawodzą. W dzisiejszym artykule przedstawimy Wam działanie środków przeczyszczających, ich rodzaje i wpływ na organizm człowieka. Zapraszamy do lektury.

Przyczyny kłopotów z wypróżnianiem

Możemy wyróżnić kilka przyczyn kłopotów z wypróżnianiem. Większość z nich ma charakter nawykowy. Oznacz to, że przyczyną zaparć są zaburzenia motoryki jelita grubego w obrębi okrężnicy i/lub dwunastnicy. Innymi słowy: może być to wina zbyt leniwej okrężnicy lub zbyt mocno ściśniętych mięśni zwieracza (które dodatkowo kurczą się przy parciu). Obydwa wymienione zaburzenia mogą występować w tym samym czasie.

Kłopoty z wypróżnianiem są też często powodowane problemami z pracą tarczycy (niedoczynnością) jak i ze schorzeniami na podłożu psychicznym (bulimia, anoreksja), czy związanymi z nadużywaniem alkoholu i narkotyków.

Innymi przyczynami występowania zaparć są zaburzenia fizyczne do których możemy zaliczyć raka odbytu lub okrężnicy, zwężenie odbytnicy, nieprawidłową szczelinę odbytu, polipy czy też uchyłki jelita grubego.

Bywają też problemy wynikające z chorób mięśni i układu nerwowego (np. stwardnienie rozsiane czy choroba Parkinsona) lub chorób metabolicznych (np. cukrzycy).

Niekiedy problem z zaparciami pojawia się na skutek zażywanych leków. Leki przeciwbólowe, przeciwpadaczkowe, antybiotyki czy też preparaty psychotropowe mogą niszczyć naturalną florę bakteryjną jelit i prowadzić do problemów z wypróżnianiem.

Należy pamiętać, że przede wszystkim trzeba zając się leczeniem choroby podstawowej, której objawem mogą być zaparcia. W takiej sytuacji środki przeczyszczające stosujemy jedynie doraźnie, pełnią funkcję wspomagającą.

Środki przeczyszczające- wskazania i przeciwwskazania w stosowaniu

Po środki przeczyszczające powinny sięgnąć osoby przed badaniem diagnostycznym (gdy jest to wskazanie lekarza), oraz ci pacjenci, którzy tylko chwil zmagają się z zaparciami. Należy pamiętać, że zaleca się jednorazowe przyjmowani środków na przeczyszczenie. Długotrwałe stosowanie tych środków może prowadzić groźnych skutków ubocznych i upośledzenia flory bakteryjnej jelit.

Przeciwwskazaniem do stosowani środków przeczyszczających jest:

• celiakia,
• zespół jelita nadwrażliwego,
• choroby zapalne jelit,
• inne schorzenia przewodu pokarmowego,
• zapalenie wyrostka robaczkowego,
• stany chorobowe w jamie brzusznej,
• ciąża i okres karmienia piersią,
• niedrożność jelit,
• przyjmowanie niektórych leków (leki przeciwarytmiczne, glikozydy nasercowe, leki zawierające korzeń lukrecji, leki moczopędne lub sterydy).

Rodzaje środków przeczyszczających i mechanizmy ich działania

Środki na przeczyszczenie możemy podzielić na kilka grup ze względu na zasadę ich działania.

1. Środki stymulujące – oddziałują na perystaltykę jelit wzmagając skurcze mięśni. Konsekwencją zbyt częstego stosowania tego typu środków przeczyszczających może być tzw. Zespół jelita leniwego- znaczne osłabienie perystaltyki jelita oraz silne bóle brzucha.
2. Środki pęczniejące –te środki powodują pęcznienie mas kałowych. Dzieje się tak na skutek zatrzymania w nich większej ilości wody. To z kolei drażni ścianki jelita i zmusza do wzmożonej kurczliwości mięśni, co prowadzi do szybszego wydalania. Przedawkowanie tego rodzaju preparatów może skutkować odwodnieniem organizmu.
3. Środki osmotyczne – oddziałują na ściany jelita zmniejszając wchłanianie wody. Dzięki temu masa kałowa staje się miękka i łatwa do wydalenia. Stosując takie środki przeczyszczające należy zachować ostrożność, jak w przypadku wyżej wspomnianych środków pęczniejących, ponieważ można doprowadzić do odwodnienia organizmu. Na osmotyczne środki przeczyszczające powinny również uważać osoby z chorymi nerkami, ponieważ mogą one znacznie podnieść poziom fosforanów i magnezu w organizmie.
4. Środki zmiękczające i surfaktanty – znacznie ułatwiają mieszanie się mas kałowych z płynami. Ponadto pokrywają stolec cienką warstwą śluzu, co pomaga zatrzymać wodę. Dzięki temu, bez wpływu na kurczliwość mięśni, ułatwia wydalenie kału. Stosowanie tych środków może prowadzić do niekontrolowanych wycieków kału z odbytu oraz kurczu mięśni brzucha.

Działanie niepożądane

Działania niepożądane występują najczęściej przy nadużywaniu preparatów przeczyszczających. Jeżeli więc stosujesz się do zaleceń lekarza, nie powinny wystąpić żadne skutki uboczne, jednak warto wiedzieć, co takim skutkiem może być. Możliwe działania niepożądane przy stosowaniu środków przeczyszczających to:

• zaparcia,
• bóle brzucha,
• nudności,
• zaburzenia równowagi elektrolitowej (objawami są bóle głowy, nudności, bolesne skurcze mięśni, zaburzenia rytmu serca),
• odwodnienie (objawiają się zawrotami głowy, ogólnym osłabieniem, obniżeniem ciśnienia krwi),
• obrzęki,
• krwawienie z jelit,
• niekontrolowane wycieki kału,
• dysfunkcja jelit, na przykład syndrom jelita leniwego.

Zanim zdecydujemy się na przyjęcie środków przeczyszczających, warto skonsultować się z lekarzem, zwłaszcza gdy pacjent jest przewlekle chory. Samodzielny wybór może być nie trafiony. Preparaty na przeczyszczenie mogą wchodzić w interakcje z innymi stosowanymi lekami, co może pogorszyć samopoczucie chorego a nawet znacznie pogorszyć stan zdrowia.

Zdrowy rozsądek

Zdrowy rozsądek jest niezbędny przy stosowaniu jakichkolwiek leków, w tym i środków przeczyszczających. Nie istnieją środki na przeczyszczenie które można by bezkarnie stosować całymi tygodniami. Należy pamiętać, że te preparaty nie leczą a doraźnie rozwiązują pewien problem. Ponadto długotrwałe stosowanie środków przeczyszczających wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Aby przyjmowanie środków na przeczyszczenie było bezpieczne zawsze należy zapoznać się z ulotką dołączoną do opakowani i nigdy nie stosować ich dłużej niż dwa tygodnie. Ciągłe przyjmowanie środków tego typu może prowadzić do rozleniwienia jelit, w konsekwencji potrzebne będą większe dawki tych preparatów. Innymi słowy nasz stan się pogorszy zamiast się poprawić. Jeżeli po dwóch tygodniach stosowania środków przeczyszczających nie zauważymy poprawy- wypróżniania się nie uregulują- bezwzględnie należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu. Przewlekłe zaparcia mogą być objawem bardzo poważnych schorzeń, a nawet raka.

Leczenie

Zależnie od przyczyny problemów z wypróżnianiem, stosuje się różne metody leczenia. Jeżeli tego rodzaju kłopoty są objawem innego schorzenia, przede wszystkim leczy się chorobę pierwotną. Na przykład gdy problemy z wypróżnianiem są związane z guzem umiejscowionym w jelicie grubym, należy usunąć guz. Zaparcia ustąpią samoistnie.

Zaparcia czynnościowe wymagają wysiłku ze strony pacjenta. Aby pozbyć się problemów tego typu należy, pod okiem lekarza, zmienić dietę i styl życia. Należy pić duże ilości wody, wprowadzić dietę bogatą w błonnik (przede wszystkim owoce i warzywa), spożywać kefiry, maślankę (i inne produkty mleczne z bogatą „dobrą” florą bakteryjną)  i nie wstrzymywać się od wypróżnień. Należy również zaktywizować się ruchowo.

Jeżeli problemy z wypróżnianiem są spowodowane innymi czynnikami stosuje się inne terapie. Na przykład swoistą innowacją w tej dziedzinie jest „biofeedback”. W odbycie pacjenta umieszczone zostaje niewielkie urządzenie. Monitoruje ono pracę odbytnicy a dane widoczne są na ekranie komputera. Leczenie u tych pacjentów polega na nauce kontroli i odpowiednim regulowaniu pracy mięśni zwieraczy odbytu. Inną metodą leczenia jest specyficznie wykonana lewatywa. Wyrostek robaczkowy, dzięki niewielkiemu nacięciu, wysuwa się z jamy brzusznej. Następnie zakładany jest dren rzez który codziennie wprowadzane są porcje wody (od 1 do 1,5 litra). Dzięki takiemu podrażnianiu jelita staje się ono bardziej „ruchliwe”- lepiej pracuje, dzięki czemu łatwiej następuje wydalenie kału. Jeżeli jednak nawet ta terapia nie przynosi zamierzonego skutku pozostaje jedynie wycięcie prawie całego jelita grubego. Niestety, bywa, że jest to jedyne wyjście, na przykład w przypadku osób, które wypróżniają się raz na 4, nawet 6 tygodni.

Podsumowanie:

Środki przeczyszczające są jednym z najczęściej kupowanych specyfików aptecznych. Należy jednak pamiętać, że długotrwałe stosowanie tych preparatów może wiązać się z wieloma przykrymi konsekwencjami dla zdrowia. Zanim sięgniemy po środki na przeczyszczenie warto wypróbować domowe, naturalne sposoby na zaparcia.