Kodeina – działanie niebezpiecznego narkotyku

By Karolina Kulesza Last updated wrz 12, 2017 0

Kodeina, której nazwa chemiczna brzmi: 6-hydroksy-3-metoksy-N-metylo-4,5-epoksymorfinen-7 to pochodna morfiny. To związek organiczny w postaci białego proszku działającego na ośrodkowy układ nerwowy. Kodeinę można wypreparować z maku lekarskiego (roślina Papaver somniferum z rodziny Makowatych – Papaveraceae).

Niedojrzałe torebki nasienne maku lekarskiego nacina się i gromadzi stężony sok. Następnie suszy się go na powietrzu a potem dosusza w temperaturze 60 stopni Celsjusza, ale tak aby nie doprowadzić do całkowitego wysuszenia. Wówczas miesza się zagęszczony sok z innymi sokami o różnych stężeniach morfiny w celu uzyskania masy o zawartości 10 – 12 % alkaloidu. Następnie masę formuje się w bloki. Kodeinę również syntetyzuje się z morfiny poprzez przyłączenie do jednej z grup hydroksylowych grupy metylowej, co znacząco wpływa na właściwości chemiczne związku.

Ogólne działanie kodeiny

Działanie kodeiny jest słabsze w porównaniu do jej silniejszego odpowiednika – morfiny, jednak również charakteryzuje się narkotycznością i zdolnością osłabiania pobudzania zakończeń nerwowych. W efekcie łagodzi ból, a przy większych stężeniach aplikowanych organizmowi wywołuje nawet tymczasowe uczucie znieczulenia ogólnego powłok skórnych. Można wyróżnić konkretne działanie kodeiny:

Przeciwbólowe,
Spazmolityczne,
Przeciwkaszlowe,
Zapierające (spowalnia perystaltykę jelit),
Narkotyczne,

A przy zwiększonej dawce:

Depresyjne,
Euforyczne,
Apatyczne,
Powodujące niewrażliwość na bodźce zewnętrzne,
Redukujące lub niwelujące uczucie głodu.

Swego czasu w gazetach widniały nagłówki krzyczące o zawartości kodeiny w lekach na kaszel, co wywołało niemałą aferę. Finalnie wycofano część leków z aptek i prewencyjnie zabroniono sprzedaży większej ilości syropów jednej osobie.

Działanie kodeiny w lecznictwie

Powszechnie stosuje się leki zawierające kodeinę w celu zatrzymania biegunki, kaszlu i złagodzenia bólu. Kodeina jest ceniona w medycynie ze względu na szybkie wchłanianie w przewodzie pokarmowym. Kodeina przedostaje się do krwi dość szybko, bo w ciągu godziny, a jej działanie utrzymuje się od 2 do 6 godzin.

W momencie, w którym zaczynamy czuć „łamanie” w kościach, nasilający się ból głowy i gardła automatycznie diagnozujemy u siebie przeziębienie. Unikając wizyty u lekarza bez zastanowienia sięgamy po dostępne w aptekach leki bez recepty, pragnąc w zarodku zwalczyć wszelkie objawy choroby. Takim sygnałem jest często chrypka i ból gardła. Ratujemy się wówczas syropem na kaszel. Kodeina jest składnikiem leków na przeziębienie, a więc większość syropów posiada ją w swoim składzie jako dodatek łagodzący ból i znieczulający. Kodeina działa przeciwkaszlowo.

Stosowana w niskich dawkach do ok 10 mg sprawia, że osoba chora przez około 3 godziny nie doświadcza dolegliwości, gdyż kodeina działa na ośrodkowy układ nerwowy. Jednak po aferze „kaszlowej” spadł popyt na syropy zawierające kodeinę w składzie, a zamiast niego wzrósł na leki o zbliżonych właściwościach leczniczych, ale nie posiadających działania odurzającego. Oprócz kodeiny leki te zawierały m.in. pseudoefedrynę i bromowodorek dekstrometorfanu. W większych ilościach są to substancje uzależniające, gdyż działają podobnie do opium.

Kodeinę dodaje się do niesterydowych leków przeciwzapalnych. Ponadto na Wschodzie produkowano na bazie kodeiny preparaty galenowe: nalewkę opiumową, wyciąg i proszek. W Północno – Wschodniej Afryce i w Rosji w dużych ilościach produkuje się również tebainę i papawerynę, które podobnie jak kodeina są pochodnymi morfiny.

Działania niepożądane kodeiny

Skutki uboczne kodeiny wiążą się ze zbyt wielką przyjętą jednorazowo dawką bądź długotrwałym jej przyjmowaniem. Dawka stanowiąca normę to 30mg. Poczynając od lekkich, nie aż tak drastycznych skutków zażywania kodeiny takich jak: otępienie, uczucie senności, apatia, zawroty głowy i nudności spożywanie kodeiny w nadmiernych ilościach lub niezgodnie z zaleceniami lekarzy może skutkować zaburzeniami układu oddechowego np. spowolnieniem oddychania a w skrajnych przypadkach nawet reakcjami alergicznymi w postaci swędzącej wysypki i zaburzeniami pracy mózgu. Kumulacja tych objawów może prowadzić do trwałego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego oraz zaburzeń propriorecepcji czyli czucia głębokiego.

Tymczasowe znieczulenie zakończeń nerwowych powoduje, że dolegliwości ustępują, a ból zostaje uśmierzony jednak długotrwała ekspozycja nerwów na działanie substancji odurzających może grozić porażeniem nerwów a w efekcie utratą ich funkcji przewodzenia bodźców zmysłowych, ruchowych i czuciowych. Osoba pod wpływem używek doznaje stanu osłabienia jeśli chodzi o prędkość reakcji na bodźce. Jest to niebezpieczne, gdyż w razie zagrożenia życia bądź zdrowia nie jest w stanie zidentyfikować swojego stanu i odpowiednio wcześnie zareagować. Ponadto kodeina wpływa na stan psychofizyczny człowieka, zatem podczas kuracji lekami z kodeiną zabroniona jest obsługa maszyn i pojazdów. Zażycie większej dawki niż wymaga tego sytuacja oraz przedawkowanie sprawiają, że osoby pod wpływem kodeiny gubią refleks, co niestety może grozić tragedią na drodze lub w innych sytuacjach wymagających szybkiej, precyzyjnej reakcji. Dezorientacja i utrata świadomości mogą w konsekwencji prowadzić nawet do śmierci.

Uzależnienie kodeiną

Ilość uzależnień kodeiną charakteryzuje się wysokim wskaźnikiem zapadnięć na ten typ schorzenia. Ze względu na to, że kodeina to substancja ingerująca w stan psychiczny i fizyczny człowieka wyróżnia się uzależnienia: psychiczne i fizyczne. Różnią się one czasem, w jakim opanowują organizm człowieka. Jako pierwsze rozwija się uzależnienie psychiczne, które polega na przyzwyczajeniu mózgu do regularnego zażywania narkotyku przez czas od kilku do kilkunastu dni.

Z uzależnieniem fizycznym mamy do czynienia, gdy nagle zauważamy potrzebę ciągłego dostarczania danej substancji do organizmu. Dzieje się tak, gdyż organizm i jego tkanki przyzwyczajają się do regularnego przyjmowania substancji i podporządkowują jej pełnione przez siebie funkcje w taki sposób, że przy znikomym stężeniu danej substancji – niższym niż zarejestrowane przez mózg, narządy nie działają we właściwy sposób, a cały organizm reaguje na niedobór narkotyku poprzez tzw. syndrom odstawienia. Uzależnienie fizyczne następuje po ok. 6 miesiącach regularnego nadużywania substancji. Leczenie z uzależnienia wiąże się z walką organizmu z zespołem abstynenckim, który objawia się drażliwością, apatią, bezsennością, nasilającymi się bolami głowy oraz nieodpartą chęcią sięgnięcia po następną dawkę.