Gruźlica – charakterystyka, objawy, sposoby leczenia, profilaktyka

                Gruźlica jest bakteryjną chorobą zakaźną, na którą choruje coraz więcej osób. Wydawać by się mogło, że dotyka ona głównie osób żyjących w nędzy. Niestety zapada na nią ostatnio coraz więcej młodych osób. Jest to spowodowane życie w pośpiechu i stresie, a także jedzeniem w biegu gotowych produktów z barów na wynos.

                Chorobę odkrył Niemiec – Robert Koch w drugiej połowie XIX wieku.  Powodują ją bakterie – prątki gruźlicy, naszywane również potocznie prątkami Kocha. Lekarze wymieniają trzy główne rodzaje prątków powodujących gruźlicę: Mycobacterium tuberculosis, Mycobacterium bovis (prątek bydlęcy) oraz Mycobacterium africanum. Bakterie są bardzo żywotne i odporne. Najskuteczniej niszczy się je poprzez gotowanie bądź pasteryzację.

Gruźlica w statystykach

                Światowa Organizacja Zdrowia podała, że w 2015 roku na gruźlicę zachorowało ok. 7,4 milionów osób Choroba dotknęła głównie ludzi pochodzących z Azji i Afryki. Z jej powodu zmarło ok. 1,3 miliona osób.

                W Polsce spada liczba zachorowalności na gruźlicę, jednak nadal jest dość wysoka, wynosi – 6430 zachorowań. Najwięcej przypadków odnotowano w województwach: łódzkim, świętokrzyskim oraz lubelskim. Liczba zgonów spowodowanych chorobą w Polsce wynosiła 744 osoby.

                Gruźlicę można nazwać chorobą społeczną. Chorują na nią osoby żyjące w złych warunkach mieszkaniowych i sanitarnych, ale także ludzie młodzi żyjący w ciągłym biegu i stresie. Gruźlica dotyka również często osób, które są zakażone wirusem HIV, cukrzycy, osoby cierpiące na nowotwory i choroby wątroby, narkomani oraz alkoholicy.

Objawy gruźlicy

                W początkowej fazie ciężko rozpoznać gruźlicę, ponieważ objawy mogą być podobne do innych chorób. Prątki najczęściej atakują płuca, dlatego symptomy mogą być podobne jak w przypadku chorób dróg oddechowych.

Niepokojące oznaki, które mogą oznaczać gruźlicę:

• Przewlekły kaszel – przynajmniej 3 tygodniowy. Na początku jest suchy, z czasem robi się mokry, wykrztuśny, często z wykrztuszaniem ropy bądź śluzu.
• Duszności,
• Plucie krwią,
• Podwyższona temperatura ciała,
• Spadek masy ciała,
• Nadmierne pocenie się w nocy,
• Osłabienie organizmu, nadmierne męczenie się podczas wysiłku fizycznego.

Są to objawy wielu chorób płuc. Mimo wszystko warto przeprowadzić badania na występowanie gruźlicy po zauważeniu wyżej wymienionych oznak.

                Najszybciej można zarazić się gruźlicą poprzez wdychanie prątków, które wydzielają osoby zakażone i silnie prątkujące. Osoba chora wydziela kaszląc, kichając, odksztuszając, a nawet mówiąc. Bakterie są przenoszone przez cząsteczki śliny, plwciny oraz kurzu.  Uważa się, że jeden chory w przeciągu roku jest w stanie zarazić nawet do 15 osób. Inną drogą, przez którą może dojść do zakażenia gruźlicą jest droga pokarmowe. Chorobę może spowodować spożywanie mleka lub innych mlecznych produktów, które nie zostały poddane procesowi pasteryzacji, a pochodziły od zakażonych gruźlicą zwierząt.

Przebieg gruźlicy

                Warto zaznaczyć, że zakażenie prątkami nie zawsze musi spowodować rozwój chory. Dotyka ona jedynie około 3-8% zarażonych. W większości przypadków prątki zostają zwalczane przez układ odpornościowy bądź pozostają uśpione i nie rozwijają się. Warto jednak wiedzieć, że osoba zarażona przez całe życie jest narażona na zachorowanie na gruźlicę, ponieważ prątki aktywują się podczas obniżenia odporności. Przy niskim poziomie odporności bakterie rozmnażają się w organizmie i atakują wszystkie narządy. Początkowo są to płuca, że względu na to, że choroba wdziera się do organizmu drogą inhalacyjną.

Gruźlicę możemy podzielić na dwie główne grupy:

• Gruźlicę pierwotną – występuje po jednorazowym zakażeniem prątkami; zazwyczaj rozwija się w pluchach.
• Gruźlicę popierwotną – jest nawrotem gruźlicy pierwotnej; może dotykać różnych narządów.

Innym kryterium podziału choroby będzie jej lokalizacja w organizmie. I tak występuje:

• Gruźlica płuc,
• Gruźlica węzłów chłonnych,
• Gruźlica opłucna,
• Gruźlica układu moczowo-płciowego – nie daje większych objawów i może doprowadzić do niewydolności nerek.
• Gruźlica układu nerwowego
• Gruźlica kości – najczęściej występuje o osób w podeszłym wieku, objawia się złamaniami niespowodowanymi konkretnymi przyczynami.
• Gruźlica skóry
• Gruźlica układu pokarmowego.

W przypadku nieleczonej gruźlicy mamy do czynienia z wyniszczeniem narządu, w którym rozwinęła się choroba, co prowadzi do silnego osłabienia organizmu i niewydolności dróg oddechowym, a w niektórych przypadkach nawet do śmierci.

Diagnostyka

Najprostszą drogą do rozpoznania gruźlicy jest pobranie od chorego prątków i wyhodowanie ich – jest to metoda mikrobiologiczna. Bakterie można pobrać ze śliny, wydzieliny odkrztuśnej, moczu,  czy płynu żołądkowego.  Hodowla prątków trwa jednak dosyć długo, bo aż od trzech do sześciu tygodni, dlatego coraz częściej stosuje się metody genetyczne – stosuje się specjalne sondy przeznaczone do prątków gruźlicy.  W takim wypadku wynik można poznać tego samego dnia, w którym zostało wykonane badanie. Ponadto można zdiagnozować gruźlicę poprzez wykonanie rentgenu klatki piersiowej. Inną metodą jest wprowadzenie pod skórę tuberkuliny, wynik badania odczytujemy po upływie od 48 do 72 godzin. Gruźlicę stwierdza się przy nacieku o średnicy powyżej 10 mm.

Metody leczenia gruźlicy

                Leczenie gruźlicy może doprowadzić do całkowitego wyzdrowienia. Do leczenia choroby stosuje się chemioterapeutykę, a konkretnie:

• Stosowanie leków pierwszego wyborów np.: streptomycyna, pirazynamid.
• Stosowanie leków alternatywnych, np.: kanamycyna, fluorochinolony

W pierwszej fazie leczenia podaje się trzy lub cztery leki, w drugiej natomiast dwa leki stabilizacyjne. Najważniejsze jest, aby pacjent pamiętał o przyjmowaniu odpowiednich dawek i przyjmował je do końca zaplanowanego leczenia.

Profilaktyka przeciwgruźlicza

        Najważniejsze jest jak najszybsze wykrycie choroby, dlatego po kontakcie z chorym na gruźlicę należy poddać się badaniom – rentgen klatki piersiowej czy próba tuberkulinowej.

        W przypadku małych dzieci bądź osób zarażonych wirusem HIV zalecane jest stosowanie izoniazydu przez okres od sześciu do dwunastu miesięcy.

        Dodatkową ochroną są szczepienia przeciw gruźlicy. Są one obowiązkowe u noworodków w ciągu pierwszej doby po urodzeniu.