Dyfteryt, czyli błonica – przyczyny, objawy, leczenie

Błonica to choroba spowodowana brakiem wody i występuje na obszarach dotkniętych niedostatkiem wody oraz takich gdzie nie ma dostępu do urządzeń sanitarnych. Jedynym lekarstwem na błonicę jest higiena i dostęp do wody. Błonica należy również do grupy chorób zakaźnych, które znacznie i permanentnie obniżają ogólną odporność. Błonica może przyjmować różne postaci. Wyróżnia się między innymi: błonicę gardła, krtani i nosa. U dzieci wszystkie rodzaje mogą występować jednocześnie. Charakteryzują się one nalotem. Jest to główny symptom choroby.

Błonica – przyczyny

Błonica pojawia się tam, gdzie rozwijają się drobnoustroje chorobotwórcze. Zazwyczaj są to struktury w ciele ludzkim pokryte śluzówką.  Przebieg choroby zależy od miejsca jej ataku. Drobnoustrojami odpowiedzialnymi za chorobę są maczugowiec błonicy – Corynbacterium diphtheridae. Uaktywnia się on po zaatakowaniu go przez bakteriofag. W wyniku ataku maczugowiec staje się lizogenny zmienia swój charakter biologiczny. W następstwie zmiany genetycznej bakterie są w stanie produkować jad błoniczy, który powoduje występowanie choroby.

Błonica to choroba zakaźna, zatem zarazić się nią można poprzez bezpośredni kontakt, jak też drogę kropelkową. Możliwe jest zatem zarażenie przez podanie dłoni, kaszel lub kichnięcie. Nosiciel maczugowca zaraża innych dwa dni przed pojawieniem się objawów, w trakcie trwania choroby i ok 3 tygodni od wyleczenia. Powodem jest ciągła, nieprzerwana obecność bakterii na skórze i w wydzielinach. Zarazić można się również poprze zużywanie cudzych przedmiotów osobistych takich jak ręcznik, szczotka do włosów, sztućce, produkty spożywcze. Zdarza się, że do zarażenia wystarcza zwykłe przebywanie z osobą zakażoną.

Błonica – objawy

Pierwsze objawy błonicy występują ok 2 do 6 dni po zarażeniu.  Jej przebieg zależy od lokalizacji choroby.  Odnotowuje się głównie błonice gardła i krtani. Na początku odczuwalne jest osłabienie i gorsze samopoczucie.  Błonica rozpoczyna niszczenie organizmu w nagły, nierozpoznawalny sposób. Towarzyszą temu lekkie objawy, powszechnie niekojarzone z poważną chorobą. Należą do nich: podniesiona temperatura ciała, utrata łaknienia, wymioty i bladość skóry.  Po pojawieniu się nalotów uaktywniają się węzły chłonne w okolicach szyi i brody.  Wydają się one być obrzmiałe, bolesne i spuchnięte. Niepokoić zaczyna jednak gnilny zapach z ust i ból gardła. Główny objaw choroby to jednak nalot  w postaci błony. Od niego wzięła się nazwa choroby.  Naloty mają szarą lub białawą barwę. Czasem mogą zabarwiać się na zielono lub brązowo. Nalot rozprzestrzenia się w szybkim tempie. Już w ciągu kilku godzin potrafi rozwinąć się z milimetrowych punktów do potężnych rozmiarów. Błonica obejmuje też migdałki, podniebienie, języczek oraz tylną ścianę gardła. Odrywanie tych błon powoduje krwawienie ze względu na silną adhezję bakterii na wilgotnym podłożu.  Przy błonicy krtani obserwuje się również  charakterystyczny świst z gardła, kaszel i duszności.  Z upływem czasu pojawia się też bezgłos. Zestaw objawów wraz z nalotem na migdałkach przypomina anginę. Niezdiagnozowanie choroby na tym stadium grozi dalszym jej rozprzestrzenianiem oraz prowadzi do porażenia podniebienia miękkiego a nawet zaburzeń serca.  Toksyny wydzielane w wyniku metabolizmu bakterii mogą wywołać zapalenie mięśnia sercowego, zaburzenia pracy wątroby lub nerek. Ostatnie stadium choroby objawia się znacznym powiększeniem węzłów chłonnych podżuchwowych i szyjnych. W efekcie narostu błon bakteryjnych możliwa jest śmierć przez uduszenie.  Choroba bardzo rzadko atakuje również nos, oskrzela, oczy, narządy płciowe, pępek oraz skórę.

Błonica – rodzaje

Błonicę dzieli się w zależności od lokalizacji w organizmie. Wyróżniamy:

• Błonicę nosa – występuje głównie u niemowląt, a charakterystycznymi symptomami są wodnisty katar lub ropopochodny, możliwość krwawienia i problemy z ssaniem i oddychaniem,
• Błonicę gardła – objawami przypomina anginę z niewielką gorączką, a najbardziej rozpoznawalnymi objawami są naloty zapalne zlokalizowane na migdałkach i podniebieniu. Po ok. 4 dniach od zarażenia w gardle narastają grube błony i puchną węzły chłonne,
• Błonicę krtani – najpoważniejsza postać błonicy prowadząca czasem do uduszenia, a symptomami są chrypka, kaszel i świst a na końcu bezgłos.
• Błonicę toksyczną – odmianie towarzyszą zatrucie, bladość skóry, obrzęki, nudności i wymioty, a w efekcie niewydolność narządów, w  tym serca.

Błonica – leczenie

Obecnie w Polsce konieczne jest wykonywanie szczepień przeciw błonicy. Obowiązują one dzieci od 7. tygodnia życia aż do 19. roku życia. Również osoby narażone na większy kontakt z  chorobą powinny być szczepione przeciw błonicy, np.: lekarze i pracownicy służby zdrowia.  W przypadku podejrzenia błonicy niezwykle ważne jest podanie pacjentowi antytoksyny, czyli surowicy przeciwbłoniczej celem zniesienia właściwości biologicznych egzotoksyny.  Wspomagająco, możliwe jest leczenie antybiotykami, co am jednak mniejsze znaczenie.  Antybiotyki skracają czas choroby i zapobiegają jej nawrotom. Niezbędne jest również przebadanie potencjalnie zakażonych osób.

Szczepionkę podaje się jako lek skombinowany zapobiegający trzem chorobom: błonicy, tężcowi i kruścowi – DTP lub w postaci monowalentnej – D.  Aktualny kalendarz szczepień uwzględnia podanie 4 szczepionek dzieciom zanim skończą one 7 lat oraz 2 dodatkowych dawek po skończeniu 14 i 19. roku życia.

Jeśli jednak dojdzie do zarażenia błonicą należy niezwłocznie hospitalizować chorą osobę. Podaje się jej wówczas antybiotyki i antytoksyny.  Wykonuje się również tracheotomię polegająca na nacięciu krtani i umożliwieniu oddychania poprzez rurkę. Taki zabieg wykonuje się w ekstremalnych sytuacjach, kiedy chory nie jest w stanie oddychać ze względu na zarośnięte drogi oddechowe.

Błonica – grupa ryzyka

Do zarażenia błonica dochodzi na skutek zarażenia maczugowcem w obszarach, gdzie nie ma dostępu do czystej wody.  Narażone są osoby, które nie mają możliwości utrzymania higieny i mają obniżona odporność. W grupie ryzyka znajdują się zatem dzieci i osoby starsze.  Zakażeniu ulegają niemowlęta, które nie zostały zaszczepione lub dzieci z nieukończonym cyklem szczepień. Zakażamy się drogą kropelkową lub poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą. Rozpoznanie choroby ustalane jest na podstawie obrazu klinicznego chorego i badania bakteriologicznego polegającego na wykryciu obecności bakterii.