Dereń jadalny jest długowieczną rośliną z rodziny dereniowatych, może dożyć do kilkuset lat! Dawniej uważany był za symbol luksusu. Do Polski przywędrował z Kaukazu. Naturalnie w naszym kraju występują dwa gatunki derenia – jadalny i świdwa, sadzi się je dla ozdoby, ponieważ swoimi kwiatami, a później owocami, urozmaicają wygląd ogrodu. W kuchni derenia również się docenia, już na dworze królewskim serwowano tarty i marynaty z owoców tego krzewu. W Armenii i Azerbejdżanie wytwarza się z nich wódkę, a w Turcji dodaje się je do drinka o ciekawej nazwie Kizilcik Serbeti.
Dereń jadalny – morfologia
Dereń jadalny tworzy rozłożysty krzew lub drzewo, dorasta do 10 metrów wysokości. Jego liście są kształtu jajowato-eliptycznego, od spodu wełniasto owłosione. Jego kwiaty tworzą kuliste baldachy, są koloru żółtego, kwitną na przełomie marca i kwietnia. Owoce derenia przypominają wydłużone wiśnie, i tak jak one są pestkowcami, pojawiają się na drzewku od lipca do września. W smaku są zdecydowanie cierpkie, zbliżone do żurawiny, jednak wyhodowano różne odmiany, które mogą mieć różnorodny smak.
Właściwości derenia jadalnego
Surowcem wykorzystywanym w medycynie ludowej są owoce, kwiaty, liście oraz kora pozyskana z młodych gałązek. Pestki owoców derenia zostały znalezione podczas prac archeologicznych w Biskupinie, co świadczy o tym, że od dawna służy mieszkańcom naszego kraju. Hipokrates opisywał wywar z derenia, który miał pomóc na problemy z żołądkiem, Indianie zaś używali kory drzewa jako środek na malarię. Żucie pędów miało pozytywnie wpływać na stan uzębienia oraz wybielać szkliwo. W średniowieczu dereń uprawiano przy klasztorach, mnisi korzystali z niego produkując lecznicze nalewki i inne środki.
Owoce derenia zawierają ogromne pokłady witamin:
-
C – poprawia odporność, zapewnia elastyczność naczyń krwionośnych
-
P – wzmacnia ściany naczyń krwionośnych, redukuje ciśnienie krwi, działa przeciwgrzybiczo
-
A – wzmacnia wzrok, poprawia kondycję skóry, włosów i paznokci
Ponadto w owocach znajdziemy dużo makro- i mikroelementów, flawonoidy, kwasy organiczne, antyoksydanty, pektyny, garbniki i biostymulatory.
Na co pomoże dereń jadalny?
Dawniej dereń uważano za jeden z najlepszych środków przeciwgorączkowych, nalewką z owoców derenia leczono podagrę oraz niedokrwistość. Owoce jedzono by pozbyć się anemii, wspomóc przemianę materii i przywrócić zachwianą równowagę organizmu. Św. Hildegarda z Bingen zalecała spożywanie przetworów z derenia na oczyszczenie i wzmocnienie żołądka, a liście i korę drzewa przepisywała na reumatyzm i artretyzm – wystarczyło brać regularne kąpiele z ich dodatkiem. Dereń jest także dobrym środkiem na problemy z układem moczowym, ponieważ ma właściwości moczopędne. Gdy mamy ból głowy, to okład z miazgi dereniowej położony na czoło go złagodzi. Z owoców derenia można również przygotować świetną maseczkę antytrądzikową, wystarczy wywar z owoców zmieszać z mączką owsianą i systematycznie nakładać na twarz.
Zbiór derenia – w jaki sposób pozyskać owoce?
Wiemy już, że dereń zaczyna owocować w lecie, jednak początek lata nie zawsze zapewnia pełną dojrzałość owoców. W Wielkiej Brytanii, kraju miłośników derenia, za dobre do spożycia uważa się owoce, które spadły z drzewa. Jeśli chcemy w ten sposób rozpocząć zbiory, to musimy zaglądać pod drzewko systematycznie, inaczej owoce mogą przejrzeć lub spleśnieć. Kupując owoce od dostawców pamiętajmy, żeby zwrócić uwagę na wygląd i pojemnik w jakim ktoś transportuje owoce. Pojemnik powinien mieć ciągły dostęp do powietrza, aby uniknąć zepsucia zawartości.
Przetwory z derenia
Owoc derenia ma idealny smak do tworzenia z niego przetworów, dzięki kwasowości, nawet po dodaniu dużej ilości cukru będziemy mieć pewność, że dalej poczujemy jego intensywny aromat.
Dereń prawie każdemu kojarzy się z nalewką, warto przynajmniej raz ją przyrządzić, żeby posmakować tego specjału.
Dereniówka
-
1 kg owoców derenia
-
szklanka czarnych jagód – nie trzeba, ale warto dodać dla ładnego koloru nalewki
-
1 kg cukru
-
1 litr spirytusu – jak najwyższej jakości (70%)
Owoce myjemy pod bieżącą wodą, następnie nakłuwamy je drewnianą wykałaczką i przekładamy do wcześniej przygotowanego słoja, układamy warstwami, które przesypujemy na przemian cukrem. Następnie zakręcamy słoik, zaklejamy folią spożywczą i odstawiamy na 4-6 tygodni. Po upływie tego czasu zlewamy powstały sok, możemy zmieszać go z alkoholem lub odstawić do lodówki. Owoce pozostałe w słoju zalewamy alkoholem i czekamy kolejny miesiąc. Po miesiącu zlewamy płyn, mieszamy go z wcześniej pobranym syropem i filtrujemy. Na koniec przelewamy do butelek i szczelnie zamykamy. Butelki odstawiamy, aby dereniówka dojrzała, im dłużej, tym jest smaczniejsza (minimum 6 miesięcy).
Herbata z owoców derenia
Suszone owoce zalewamy wrzątkiem i odstawiamy pod przykryciem na 15 minut. Herbatka ma właściwości wzmacniające organizm, poprawia pracę układu pokarmowego i zwiększa odporność. Warto ją pić w okresach przesilenia, świetnie smakuje zmieszana z malinowym sokiem.
Napar z derenia
Łyżeczkę suszonych liści zalewamy szklanką wrzątku, odstawiamy na 15 minut. Mieszankę przecedzamy i pijemy 3 razy dziennie. Napar działa żółciopędnie i poprawia trawienie.