Choroba afektywna dwubiegunowa- mania, hipomania, depresja

Choroba afektywna dwubiegunowa to zaburzenia charakteryzujące się występowaniem epizodów depresji oraz manii (hipomanii). Pomiędzy zaburzeniami występują okresy remisji- braku objawów choroby lub niewielkie nasilenia objawów.  Zalicza się do chorób psychicznych, używa się zamiennie nazw choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) lub  choroba maniakalno-depresyjna , potocznie „dwubiegunówka”. Osoba chora naprzemiennie może odczuwać zadowolenie wręcz euforię lub brak sił, przygnębienie czy rozpacz. Rozpoczyna się najczęściej przed 35 rokiem życia. Wiele czynników ma wpływ na jej wystąpienie m.in. uwarunkowania środowiskowe i genetyczne.

Przyczyny choroby afektywnej dwubiegunowej

1. Czynniki genetyczne: występuje zwiększone ryzyko choroby afektywnej dwubiegunowej lub depresji w przypadku kiedy, u któregoś z rodziców rozpoznano chorobę.W przypadku, kiedy choroba występuje u obojga rodziców ryzyko wynosi aż 75 %.
2. Czynniki społeczne, środowiskowe i psychologiczne : mają znaczący wpływ na przebieg oraz początek choroby. Stresujące wydarzenia życiowe zwiększają możliwość wystąpienia lub nasilenia się choroby. Jednak bardzo korzystny wpływ na łagodzenie epizodów choroby ma stabilny i niezmienny rytm dnia i nocy.
3. Czynniki biologiczne : osoby zmagające się z ChAd w fazie depresji wykazują większą aktywność hormonów osi podwzgórza-przysadki. Czynniki te dotyczą również tzw. Specyficznej konfiguracji genów. Choroby somatyczne typu nadczynność tarczycy czy zaburzenia w równowadze neuroprzekaźników prowadzą do choroby afektywnej dwubiegunowej.

Objawy choroby afektywnej dwubiegunowej

• Epizody depresyjne
• Epizody maniakalne
• Epizody hipomaniakalne
• Epizody mieszane

Na czym polega epizod depresyjny?

Pacjent w trakcie epizodu depresyjnego odczuwa zmęczenie, poczucie stopniowej utraty energii życiowej, trudności w podejmowaniu decyzji, spowolnienie tempa myślenia czy zaburzenia koncentracji, uwagi i pamięci. Brak chęci do życia staje się przytłaczający, osoba chora bardzo często przesypia dużą część dnia. W przypadku tej choroby znacznie częściej i dłużej trwają stany depresyjne niż maniakalne.(szczególnie w typie II ). W epizodzie depresyjnym zdarza się, że pacjent pozostaje w bezruchu , nie można z nim nawiązać kontaktu na żadnej płaszczyźnie tzw. zahamowanie psychoruchowe. Zdarza się, że u osoby chorej występuje też tzw. myślenie depresyjne polega ono na pesymistycznej ocenie przeszłości i teraźniejszości, poczuciu niskiej wartości samego siebie oraz poczucie braku perspektyw. Mogą, ale nie muszą  wystąpić objawy wytwórcze- depresyjne urojenia, poczucie grzechu, katastrofy, kary, ubóstwa itp. Zdarza się też, że u chorego wystąpią halucynacje słuchowe- głosy oskarżające chorego. Jednak występują one stosunkowo rzadko.

Na czym polega epizod maniakalny?

Epizod maniakalny charakteryzuje się dużym podwyższeniem nastroju (stan euforii). W stanie maniakalnym osoba chora czuje się zmotywowana do działania, pobudzona, pewna siebie, nie ma dla niej rzeczy niemożliwych. Typowym jest wtedy podejmowanie nowych zadań, szybkich nieprzemyślanych decyzji,  realizowanie wszelkich pomysłów, pojawia się otwartość w nawiązywaniu kontaktów. Bardzo często w tym stanie występuje słowotok, gonitwa myśli, trudności w koncentracji czy zawyżona samoocena. Osoba chora działa wtedy w stanie chaosu, rozkojarzenia. Jest to stan, który wywołuje pozytywne uczucia w stosunku do własnej osoby jednak może się to przerodzić w drażliwość czy frustrację, w niektórych przypadkach w agresję. Potocznie nazywamy to manią wielkości lub manią prześladowczą.

Na czym polega epizod hipomaniakalny?

Jest to stan o łagodniejszym działaniu niż epizod maniakalny. Nie widzimy tu chaosu podejmowanych działań i decyzji. Osoba chora sprawia wrażenie szczęśliwej, tryskającej energią. Również występuje  wielomówność i przyspieszony tok myślenia oraz zmniejszona potrzeba snu. W obydwu stanach zdarza się, że 2-4 godziny snu są wystarczające. Jednak bywa tak, że osoby w stanie maniakalnym i hipomaniakalnym

Na czym polega epizod mieszany?

Jest to stan łączący epizod depresji i manii lub hipomanii, w tym przypadku następuje przejaw nadmiaru  energii oraz gonitwa myśli jednak często towarzyszą  im stany depresyjne : myśli samobójcze, tendencje do irytacji i drażliwość.

Podtypy choroby afektywnej dwubiegunowej:

• Typ I : zazwyczaj liczne epizody depresyjne oddzielone co najmniej jednym lub kilkoma epizodami manii
• Typ II : zazwyczaj częstsze niż w typie I epizody depresyjne oddzielone jednym lub kilkoma epizodami hipomanii
• Typ III : nawracające epizody depresji oraz nie pojawiające się samoistnie stany manii i hipomanii, wywołane zbyt silnym działaniem przyjmowanych leków
• Typ III i półmania lub hipomania – spowodowane nadużyciem alkoholu lub innych substancji
• Choroba afektywna sezonowa : epizody depresji występują w okresie jesienno-zimowym, a epizod manii lub hipomanii w okresie wiosenno-letnim
• Cyklotymia – przewlekły stan, dystymia (depresja nerwicowa) występująca na przemian ze stanami hipomanii
• „miękkie” spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej – u osoby chorej występują pewne cechy dwubiegunowości występujące w odpowiedniej konfiguracji, liczbie i nasileniu, ale nie rozpoznaje się epizodów manii lub hipomanii
• Mania jednobiegunowa –rzadka postać ChAD; występują tylko nawracające epizody manii i hipomanii bez epizodów depresyjnych

Choroba afektywna dwubiegunowa z szybką zmianą faz

Zarówno w chorobie typu I i typu II epizody mogą następować po sobie w różnych okresach.  Zdarza się, że jest to jeden epizod raz na kilka lat, jednak jest to choroba z częstszą nawrotowością, średnio jeden epizod rocznie, jeśli liczba epizodów przekracza 4 rocznie nazywamy to chorobą afektywną dwubiegunową z szybką zmianą faz.

Choroba afektywna dwubiegunowa z bardzo szybką zmianą faz

Występuje też choroba afektywna dwubiegunowa z bardzo szybką zmianą faz. Polega na tym, że epizody występują częściej niż w chorobie z szybką zmianą faz. Zdarza się, że przechodzą jeden w drugi lub powracają z dużą częstością. Przejście z epizodu maniakalnego do epizodu depresyjnego i odwrotnie może wystąpić w ciągu jednego dnia lub co kilkanaście godzin.

Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej

Najskuteczniejszą metodą walki z chorobą jest połączenie kuracji farmakologicznej z odpowiednią psychoterapią. Występuje wiele sposobów prowadzenia psychoterapii w przypadku choroby afektywnej dwubiegunowej , jedną z nich są spotkania edukacyjne, w których uczestniczy pacjent oraz jego bliscy. Inną formą jest terapia grupowa, grupy wsparcia czy indywidualne wizyty u psychoterapeuty. Jeśli chodzi o leczenie farmakologiczne to uzależnione jest ono od nasilenia objawów pacjenta. Decyzja o doborze leków zależy od przebiegu choroby (ilości epizodów oraz stanu psychicznego pacjenta). Kurację farmakologiczną dobiera lekarz. Należy wiedzieć, że taka kuracja jest długotrwała. Jednak stosowanie się do zaleceń lekarza czy to do terapii czy zażywania leków,  często sprawia, że objawy występują, ale o mniejszym natężeniu.

Wcześniej zostało wspomniane, że chorobę afektywną dwubiegunową cechuje nawrotowość. Dlatego też pacjent i rodzina mają kluczowy wpływa na przebieg choroby. Ważnym jest, aby osoby z najbliższego otoczenia pogłębiały swoją wiedzę na temat choroby. Zachęcały chorego do regularnego przyjmowania lekarstw czy rozpoznawały objawy towarzyszące nawrotom choroby.