Syfilis, potocznie zwany kiłą, to choroba, która po raz pierwszy pojawiła się w Europie podczas wojny o Neapol w 1494 roku. Jej pochodzenie nie jest do końca jasne, jednak z ostatnich badań genetycznych wynika, że syfilis zawdzięczamy członkom pierwszej ekspedycji naukowej Krzysztofa Kolumba, którzy przywieźli go ze sobą z Nowego Świata. Mimo tego, istnieją poszlaki wskazujące na wcześniejsze występowanie kiły w Europie.
W Polsce najbardziej znanym ośrodkiem leczenia kiły był Szpital św. Sebastiana i Rocha w Krakowie, który znajdował się za murami miasta. W przeszłości choroba występowała pod różnymi nazwami, jako ciekawsze można wymienić francę, przymiot, pudendagrę, chorobę hiszpańską, dziki świerzb, syf czy ospę miłosną. Obecnie każdego roku choruje na nią około 12 milionów ludzi na świecie. W Polsce najwięcej przypadków zakażenia kiłą odnotowano w województwie dolnośląskim. Syfilis jest chorobą weneryczną, wywoływaną przez bakterie krętka bladego. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą płciową, jednak syfilis może być też przenoszony drogą przezłożyskową, a nawet przez pocałunek.
Rozpoznanie objawów choroby
Syfilis to choroba bardzo trudna do rozpoznania we wczesnym stadium. Powinniśmy zwrócić uwagę na dziwne krostki oraz niepokojące zmiany w okolicach narządów płciowych. Na tym etapie choroby wyróżnić można kiłę pierwotną – sygnalizuje ją pojawienie się grudki w miejscu wniknięcia bakterii krętka bladego oraz powiększenie węzłów chłonnych, które z czasem zamienia się w owrzodzenie – oraz kiłę wtórną, kiedy na skórze i błonach śluzowych pojawia się wysypka oraz charakterystyczne, bardzo zakaźne zmiany, zwane kłykcinami płaskimi. Inne objawy, jakie mogą wystąpić w tym czasie to chudnięcie spowodowane brakiem apetytu, gorączka, a nawet podrażnienie lub zapalenie opon mózgowych. Bardzo ważne jest szybkie zdiagnozowanie kiły, ponieważ po tym etapie przechodzi ona w postać późną, często utajoną – wtedy jedynym sposobem jej wykrycia jest poddanie się badaniu krwi.
Kiła późna – śmiertelna postać choroby
Kiła późna to śmiertelnie niebezpieczna postać choroby. Może ona trwać latami i stopniowo niszczyć organizm. Kiła późna atakuje układ nerwowy – może prowadzić nawet do zmian neurologicznych i choroby psychicznej – serce i naczynia krwionośne – zastawki aorty zostają uszkodzone, a tętnice wiotczeją i ulegają osłabieniu, co w efekcie może to doprowadzić do zapalenia tętnicy głównej, kilaków mięśnia sercowego, tętniaka aorty czy zapalenia tętnic mózgu – oraz skórę, powodując guzki oraz inne zmiany. Do charakterystycznych i częstych objawów na tym etapie choroby należą tak zwane kilaki. Są to zmiany powstające na skórze i kościach, które rozrastają się podskórnie a następnie przebijają na zewnątrz, pozostawiając kraterowate, wklęsłe owrzodzenie pełne wydzieliny. Kilaki goją się po wielu miesiącach i pozostawiają po sobie szpecące zniekształcenia.
Kiła wrodzona
Z takim rodzajem choroby mamy do czynienia, kiedy następuje zakażenie w życiu płodowym od chorej matki. Najczęściej dochodzi do tego od dwóch do trzech lat od pierwotnej infekcji u kobiety. Płód, który zostanie zakażony syfilisem często umiera, a jeśli nawet dziecko rodzi się żywe, objawy choroby zwykle ujawniają się w późniejszym okresie życia. Kiłę wrodzoną można podzielić na odmianę wczesną i późną. U 40% ciężarnych, które nie podejmują leczenia, następuje śmierć płodu. Ryzyko zakażenia może zmniejszyć odpowiednia kuracja antybiotykowa przed 16 tygodniem ciąży. Objawy kiły wrodzonej są bardzo poważne, wśród najbardziej charakterystycznych znajdują się: siodełkowaty nos, zmiany kostne i skórne, zaburzenia układu nerwowego oraz zapalenie śródmiąższowe w różnych narządach wewnętrznych.
Jak wyleczyć syfilis?
Leczenie syfilisu opiera się głównie na podawaniu dużych dawek antybiotyku (najczęściej penicyliny, doksycykliny i tetracykliny), które są wstrzykiwane domięśniowo. Długość leczenia oraz dawka podawanej substancji zależy od stopnia choroby u pacjenta. Kiłę układu nerwowego należy leczyć w szpitalu przez minimum miesiąc. Taki sam schemat obowiązuje, kiedy mamy do czynienia z kuracją pacjentów zakażonych wirusem HIV. Przed rokiem 1938, kiedy odkryto penicylinę, kiłę leczono początkowo rtęcią – była to metoda bardzo niebezpieczna i nie dawała skutecznych rezultatów. W późniejszych latach wynaleziono salwarsan, lek, który niszczył drobnoustroje, ale niestety powodował skutki uboczne i nie przeciwdziałał nawrotom syfilisu. Środek ten został później zastąpiony preparatem o nazwie neosalvalsan.
Bardzo ważnym elementem procesu leczenia kiły jest powiadomienie o swojej chorobie wszystkich byłych i obecnych partnerów seksualnych. W wczesnym stadium jest to choroba bardzo zaraźliwa, dlatego ważne jest, żeby osoby, z którymi chory miał kontakt seksualny nawet 6 miesięcy przed zakażeniem poddały się testom na obecność krętka bladego.
Jak zapobiec zarażeniu?
Najbardziej oczywistym i efektywnym sposobem zapobiegania zarażeniu jest abstynencja od aktywności seksualnej, jednak nie można zapomnieć, że bakterie łatwo przechodzą również przez nienaruszoną śluzówkę oraz uszkodzoną skórę. Ważną rolę profilaktyczną pełni zachowywanie higieny osobistej oraz powstrzymywanie się od przypadkowych kontaktów seksualnych. Używanie prezerwatyw nie zapobiega zakażeniu, zmniejsza jednak jego prawdopodobieństwo. W przypadku kobiet w ciąży zaleca się wykonywanie badań kontrolnych.