Zaburzenia osobowości – rodzaje, przyczyny, diagnoza

We współczesnych czasach coraz częściej słyszymy o psychologach, psychiatrach czy terapiach. Coraz  bardziej zwiększą się odsetek ludzi z problemami psychicznymi, chociaż nie jest to końca stwierdzone czy ma to związek z coraz większą zachorowalnością na choroby psychiczne czy może większą świadomością oraz wiedzą z zakresu psychiatrii i psychologii. Aby w tym wszystkim się nie pogubić dobrze jest mieć odrobinę podstawowej wiedzy z zakresu psychiatrii, aby wiedzieć jak rozpoznać osoby potrzebujące specjalistycznej pomocy.

Zaburzenie osobowości jest to rodzaj zaburzeń psychicznych, który charakteryzuje się głęboko zakorzenionymi cechami, które utrzymują się dłuższy czas, nie są to więc stany chwilowe lub przejściowe ani pojedyncze ataki psychotyczne. Ważnym aspektem zaburzenia osobowości jest tak duży wpływ na psychikę oraz zachowanie osoby, że uniemożliwia mu to funkcjonowanie na ci dzień w normalnym społeczeństwie. Zaburzenia osobowości dotyczą zaburzonej struktury ukształtowanej w mózgu człowieka, która w dużej część obejmuje zestaw trwałych cech. Zaburzenia osobowości bardzo często mają podłoże genetyczne, ale mogą być nabyte lub zwielokrotnione przez środowisko lub doświadczenia.

Zaburzenia osobowości są bardzo trudną chorobą nie tylko dla osoby na nie cierpiącej, ale również rodziny, bliskich czy przyjaciół. Osoba planująca wiązać swoją przyszłość z taką osobą powinna się liczyć, że nie będzie to łatwe zadanie i być może będzie wymagało wielu wyrzeczeń czy porad specjalisty a przede wszystkim zrozumienia.

Osobowość paranoiczna

Osoba cierpiąca na osobowość paranoiczną w pierwszej chwili może wydawać się przewrażliwiona na własnym punkcie i wyzbyta uczuć. Często z pozoru wydaje się osobą wrogo nastawioną do obcych, jest podejrzliwa i wycofana z kontaktów społecznych. Ponadto jest wyjątkowo wrażliwa na krytykę oraz ma duże trudności z przebaczaniem innym ludziom, zazwyczaj uchodzi za osobę wycofaną i aspołeczną. Ponadto często może wydawać się zapatrzoną w siebie zawyżoną samooceną, co takiej osobie nie ułatwia relacji interpersonalnych.

Są to bardzo często osoby, które na wskutek dramatycznych przeżyć utraciły zupełną ufność ludziom i postanowiły polegać jedynie samym sobie. Często oczywiście jak sama nazwa tej choroby wskazuje  jest to w stopniu paranoiczny na skutek bardzo niekorzystnych zmian w psychice. Najczęściej kształtuje się to już w dzieciństwie, na skutek nie zrozumienia i krzyw ze strony innych dzieci osoba zamyka się w sobie i przestaje ufać otoczeniu. W skrajnych przypadkach osoba cierpiąca na osobowość paranoiczną może przestać ufać własnej rodzinie i najbliższym.

Diagnostyka osób z osobowością paranoiczną:

• Doszukiwanie się złośliwości i poniżenia bez podstawnie
• Nadmierny brak zaufania wobec otoczenia
• Nieusprawiedliwiona i ciągła podejrzliwość wobec partnerów lub przyjaciół
• Nadwrażliwość na krytykę
• Strach przed odrzuceniem
• Zawyżone postrzeganie własnego ja
• Długotrwałe rozpamiętywanie przykrości
• Zasłanianie się własnymi prawami niewspółmiernymi do sytuacji

Osobowość dyssocjalna

Osobowość dyssocjalna bywa nazywana antyspołecznym zaburzeniem osobowości lub socjopatią. Często od razu osoby z tym zaburzeniem klasyfikuje się mianem morderców lub też przyszłych morderców, ten stereotyp jest niezwykle krzywdzący i nieprawdziwy. Jak sama nazwa wskazuje osoba antyspołeczna najczęściej unika ludzi, nie przejmuje się nimi i w środowisku uchodzi za odludka lub dziwoląga. Zaburzenie najczęściej zaczyna rozwijać się już w okresie dzieciństwa i niewiele osób z niego wychodzi. Chociaż w większości kojarzą się nam z przestępcami zgodnie z badaniami duży odsetek socjopatów sprawdza się na szczeblach finansjery oraz nawet w takich zawodach jak chirurg, gdzie nerwy ze stali są atutem.

Osoba cierpiąca na osobowości dysocjacyjną bardzo często balansuje na granicy prawa, narusza normy szkolne czy społeczne. Nie interesują ją przyjęte reguły, moralność, religia czy etyczność – taka osoba kieruje się zyskami i robi na co ma ochotę. W stosunku do ludzi często zachowują się impulsywnie, ignorują ludzi próbujących nawiązać z nimi kontakt lub nawet są agresywni. Często są też idealnymi i wręcz nałogowymi kłamcami oraz manipulantami, nie przejmują się uczuciami innych a nawet ich nie zauważają. Cechują się brakiem empatii, skrupułów, stalowymi nerwami oraz najczęściej kierują się w życiu racjonalnym myśleniem. Nie odczuwają najczęściej lęku, nie lubią uczuć się i nie szanują instytucji, ponadto mają poważne problemy z nawiązywaniem związków międzyludzkich.

Kryteria diagnostyczne osobowości dysocjacyjnej:

• Lekceważenie wszelkich norm, często problemy z prawem już od najmłodszych lat
• Skłonność do zachowań agresywnych i impulsywnych
• Nie liczenie się z uczuciami innych, brak empatii
• Problemy z zawieraniem i utrzymaniem związków międzyludzkich
• Brak poczucia winy
• Zachowania antyspołeczne

Osobowość anankastyczna

Ten typ zaburzeń zdecydowanie wyróżnia się spośród całej reszty, osoba ciepiąca na osobowość anankastyczną wydaje się raczej bardzo porządną osoba o której wielu by nie pomyślało, że może mieć poważne problemy. Charakteryzuje się niesłyszanie skrajnym perfekcjonizmem, dbałością o szczegóły, często jest wyjątkowo sumienna i pracowita. Jednak dbałość o porządek i wykonanie swoich obowiązków stopniu perfekcyjnym przesłania jej świat i na ich rzecz może zaniedbywać związki interpersonalne, życie prywatne i wszelkie inne sprawy.

Więcej psychologii i psychiatrii?

Często w sprawach prywatnych ma duże trudności, nie ma czasu na kontakty z ludźmi, inny postrzegają ją jako osobę czepialską i zbyt drobiazgową. Potrafi też skrajnym pracoholizmem mocno wyczerpywać swój organizm, ma problem z odpoczynkiem od pracy. Kolejną charakterystyczną cechą jest ciągła potrzeba kontroli, osoba cierpiąca na osobowość anankastyczną chce sprawować kontrolę we wszystkich dziedzinach życia.

Kryteria ułatwiające diagnozę zaburzenia:

• Perfekcjonizm uniemożliwiający normalne funkcjonowanie
• Pedantyzm
• Próba kontrolowania wszystkich dziedzin życia
• Natarczywe i niechciane myśli
• Nadmierne poświęcenie pracy na rzecz własnego życia
• Niechęć do przekazywania zadań innym

Osobowość zależna

Ta z kolei może nam się kojarzyć rodem jak z dramatycznych, nastoletnich scen miłosnych. Jest o jednak poważne zaburzenie osobowości wyjątkowo trudne dla obojga partnerów, zarówno chorego jak i osoby która planuje wiązać z nim przyszłość.

Osoba posiadająca osobowość zależną czuje ciągłą potrzebę bycia w kontakcie z drugim człowiekiem, zachowując z nim silną więź emocjonalną. Jest poniekąd uzależniona od czucia się zależnym od innej osoby, pomaga to z jej radzeniu sobie z samą sobą jak i ze światem w którym sama się gubi. Potrzebuje ciągłej opieki, woli pozostawiać decyzje swojego życia zależne od innych osób boi się podjąć odpowiedzialności za swoje życie.

Kryteria diagnostyczna dla osobowości zależnej:

• Przekładanie odpowiedzialności na innych
• Pozwalanie innym podejmować ważne decyzje
• Strach przed opuszczeniem
• Niezdolność do samodzielnego podejmowania decyzji
• Potrzeba odczuwania ciągłej troski, opieki ze strony innych