Autyzm. Co warto wiedzieć o tym zaburzeniu?
Autyzm to całościowe zaburzenie rozwojowe, o którym od wielu już lat można usłyszeć w mediach. Coraz częściej pojawiają się w nich rzetelne informacje na ten temat. Wciąż jednak dla wielu osób jest to “tajemnicza choroba”, dlatego postanowiliśmy nieco przybliżyć zaburzenia ze spektrum autyzmu i rozwiać związane z nimi mity.
Autyzm jako spektrum
Aktualne podejście do autyzmu zakłada, że nie jest to jedno, ściśle określone zaburzenie rozwojowe, ale całe spektrum zaburzeń, które mogą wahać się od niewielkich problemów rozwojowych i w codziennym funkcjonowaniu, aż do tzw. niskofunkcjonującego autyzmu. Postrzega się więc autyzm jako pewne kontinuum, które obejmuje również tzw. Zespół Aspergera, należący do drugiego krańca spektrum, określanego czasem jako autyzm wysokofunkcjonujący.
Takie podejście do autyzmu pozwala na jego dokładniejsze diagnozowanie i lepsze dopasowanie ścieżki terapii do trudności Pacjenta.
Dwa rodzaje autyzmu
Dawniej autyzm dzielony był na dwa rodzaje: autyzm wczesnodziecięcy oraz autyzm atypowy.
Pierwszy z nich obejmował tzw. ciężkie postaci autyzmu, w których dziecko od najmłodszych lat wykazywało charakterystyczne zaburzenia rozwojowe w trzech obszarach: interakcji społecznych, porozumiewania się oraz tendencji do zachowań stereotypowych, czyli powtarzalnych, sztywnych. Aby można było go zdiagnozować, objawy musiały być widoczne przed trzecim rokiem życia Pacjenta/ki.
Z kolei autyzm atypowy zaczyna dawać objawy po trzecim roku życia. To rozpoznanie u tych pacjentów, którzy doświadczają zaburzeń tylko w jednym lub dwóch obszarach wymienionych wyżej, a pozostałe ich zachowania i aktywności nie odbiegają od normy.
Obecnie do szerokiego spektrum zaburzeń autystycznych, w którym nie wyodrębnia się powyższych form autyzmu, włączony został także zespół Aspergera: który daje podobne objawy jak autyzm, jednak w mniejszym nasileniu i nie we wszystkich obszarach.
Typowe objawy autyzmu
Autyzm (zwłaszcza tzw. głęboki autyzm, wczesnodziecięcy) zauważalny jest często już u małych, kilkumiesięcznych dzieci, na podstawie takich drobnych symptomów, jak brak uśmiechu i brak poszukiwania kontaktu wzrokowego, spowolniony rozwój motoryczny i spowolniony rozwój gaworzenia lub całkowity jego brak. Już na tym etapie może pojawiać się również powtarzalność pewnych zachowań..
Wraz z wiekiem symptomy autyzmu stają się bardziej widoczne i mogą zacząć obejmować coraz więcej aspektów życia. Dzieci z autyzmem nie mówią lub mówią skrajnie mało i zaczynają mówić później niż rówieśnicy. Mają problemy z komunikacją z otoczeniem i nie reagują na polecenia głosowe, na przykład w przedszkolu. Są dziećmi skupionymi wyłącznie na sobie i swoim świecie wewnętrznym. Unikają przebywania i zabawy w grupie, preferują samotność i swoje własne zabawy, których przerwanie z zewnątrz może zakończyć się silnymi emocjami z ich strony (jak napady agresji czy płaczu). Dzieci autystyczne cechuje też niechęć do zmian i wykonywanie czynności i zabaw w powtarzalny sposób.
Objawy u dorosłych mogą przybierać różną formę. Charakterystyczne jest jednak to, że osoby z autyzmem mają problem w kontaktowaniu się z otoczeniem i nie potrafią odczytywać cudzych emocji, niekiedy wykazując się brakiem empatii. Towarzyszy im zazwyczaj niechęć do zmian, brak zdolności dostosowywania swojego zachowania do sytuacji i pewne niedostosowanie społeczne. Mogą pojawiać się także nadwrażliwość sensoryczna i stany lękowe.